Miesiąc Fotografii na Wegrzech

„Távolság/Distance” i inne wybrane wystawy

 

MIESIĄC FOTOGRAFII NA WĘGRZECH to imponująca impreza artystyczna – jedynie w maju, w Budapeszcie planowanych jest 15 otwarć wystaw fotograficznych. Udział artystów krajowych i zagranicznych podkreśla rozmach tej inicjatywy. Fotografia jako sztuka jest traktowana na Węgrzech bardzo poważnie. W środowisku fotograficznym w tym kraju prowadzi się ostatnio gorącą dyskusję na temat fotografii dokumentalnej, mającą długą tradycje na Węgrzech. Jest ona nauczana i praktykowana przez całe pokolenia twórców, ale nie widać poszukiwania nowych form. Taka sytuacja wytworzyła swoisty bezruch w rozwoju tego rodzaju fotografii na Węgrzech – co napawa troską węgierskich kuratorów i historyków fotografii. Cała impreza pt.: „Miesiąc fotografii na Węgrzech” jest właśnie temu zjawisku poświęcona – a cała plejada artystów i konfrontacja ich prac ma na celu pogłębienie dyskusji i wprowadzenie dynamiki w poszukiwaniu nowych dróg i metod pracy fotografa.

W ramach „Miesiąca” zorganizowana została wystawa w KORTÁRS MŰVÉSZETI INTÉZET (Instytucie Sztuki Współczesnej) w Dunaújváros – (60 km pod Budapesztem) pod tytułem TÁVOLSÁG (Dystans). Na pięciuset metrach kwadratowych zaprezentowane zostały prace artystów pracujących zupełnie odmiennymi technikami fotografii – co podkreśliło ich konfrontacyjny charakter. Zaproszeni zostali następujący artyści: Gabriella CSOSZÓ – Węgry, Judit ELEK – Węgry, Charles FRÉGER – Francja, Luca GÖBÖLYÖS – Węgry, Nikolai HOWALT – Dania, Razvan ION – Rumunia, Iosif KIRALY – Rumunia, Ioanna NEMES – Rumunia, Lucia NIMCOVÁ – Słowacja, Ewa WOLAŃSKA – Polska.

Cały projekt skupiony jest na istnieniu dwuznacznych relacji pomiędzy fotografem a obiektem, który fotografuje. Najważniejszą kwestią dla kuratora wystawy Zsolta PETRÁNYI’EGO było przekazanie informacji o osobistym stosunku artysty do fotografowanego obiektu i rodzaju opisu, jaki chce on nadać rzeczywistości. Czy jest to wewnętrzny świat - wykorzystując do tego celu zewnętrzne obiekty, czy jedynie rzeczywistość zastana i obiektywna bez osobistego zaangażowania. Obie te metody pracy nie są oczywiście do końca doskonałe i przenikają się wzajemnie.

Wystawa dzieli się na dwie części: na dokumentaryzm w fotografii, a więc bezpośrednio nawiązuje do generalnego tematu „Miesiąca fotografii”, i na portret, gdzie wewnątrz ram dokumentacji widzimy indywidualne zapisy rzeczywistości. Całość podkreśla możliwość opisania „życia – rzeczywistości – środowiska” poprzez fotografię. Celem tych porównań i przesłaniem wystawy jest dowód, że współczesna fotografia ma wiele możliwości i propozycji dla wyrażenia podobnych znaczeń.

 

François Kollar, wystawa w Budapeszcie

 

W centrum Budapesztu , w części dzielnicy Peszt przy Nagymező utca 20. znajduje się MAGYAR FOTOGRÁFUSOK HÁZA (Węgierski Dom Fotografii) – MAI MANÓ HOUSE. To piękny neorenesansowy budynek, gdzie swoją pracownię miał na przełomie XIX i XX wieku MAI MANÓ – słynny węgierski fotografik. Dzisiaj oprócz świadectw jego twórczości w budynku funkcjonuje galeria na dwóch poziomach, ze wspaniałymi możliwościami wystawienniczymi i inne instytucje kulturalne.

W przeciągu kwietnia i maja prezentowana była na pierwszym poziomie galerii obszerna wystawa François Kollara – artysty fotografika z początku XX wieku, urodzonego w Słowacji, który żył i pracował we Francji. Był twórcą któremu udało się tworzyć fotografię komercyjną i jednocześnie artystyczną . Niewątpliwie udało mu się to dzięki talentowi, ciekawości warsztatu i różnym eksperymentom z techniką fotograficzną (wykonywał np. fotomontaże), jak i czasom w których żył.

András Hajdu - Madonna, z serii "Codzienne życie Romów w Transylwanii", wystawa w Węgierskim Domu Fotografii - George Eastman Hall

François Kollar pracował dla różnych firm, Omega, Christofle, Hermès, wykonał zdjęcia perfum dla „Worth” i „Coty”, pracował też dla „Harper's Bazaar”, „l'Illustration”, „Vu”, „Voilá” i później magazynu „Plaisir de France”. Pomiędzy 1931 i 1934 zrobił materiał fotograficzny na zamówienie „Horizons de France Publishing House”, dokumentujące pracowników firmy - Wybór tych zdjęć był opublikowany w znanym albumie zatytułowanym „La France travaille” („Francja pracuje”). W 1951 roku wykonał reportaż o francuskich koloniach w zachodniej Afryce, a w 1960 materiał o środowisku przemysłowym i robotniczym Francji.

Wystawa prezentuje poglądowo cały dorobek artysty. Dzieci Kollara przekazały dorobek ojca francuskiemu państwu. Dar składający się z 32000 negatywów i 3000 powiększeń wykonanych pomiędzy 1927 i 1965 jest konserwowany i rozpowszechniany przez „French Patrimoine Photographique”.

Na kolejnym poziomie galerii miała miejsce z kolei wystawa dwóch węgierskich fotografików młodego pokolenia – Andrása Hajdu i Tamása Nagy – są to stypendyści Fundacji Józsefa Pécsi.

Pierwszy przedstawił codzienne życie Romów w Transylwanii. Barwny reportaż - nie będący jednak fotografią „społeczną”. Autor nie akcentuje stylu życia Romów , nie podkreśla chaosu, niepewności życia, specyficznego ubioru i rytuałów w ich obozach . Kluczowymi postaciami jego zdjęć są ludzie - dzieci i dorośli i ich nastrój. Poprzez barwną, wręcz reklamową formę tych zdjęć Hajdu uzyskał efekt iluzyjnego, wręcz wirtualnego życia – wartego zazdrości.

Z kolei Tamás Nagy w przeciwieństwie do Hajdu prezentuje cykl fotografii czarno-białej. Upraszcza formą krajobrazy z różnych miejsc świata - jego rodzinne strony wyglądają podobnie jak odległe tropikalne miejsca.

Obydwaj zaliczają się już do nurtu fotografów węgierskich, którzy poszukują nowych form w przekazywaniu swoich obserwacji.

 

Tamás Nagy, wystawa w Węgierskim Domu Fotografii - George Eastman Hall

 

KOLEJNYM miejscem które bezwzględnie warto odwiedzić w Budapeszcie jest Vintage Galéria przy Magyar utca 26. Ta mała i niepozorna galeria to właściwe centrum współczesnej fotografii węgierskiej, skupia wokół siebie istotnych twórców. Jest otwarta na nowe trendy, promuje fotografie współczesną i potrafi znaleźć na to środki. Chociaż nie posiada dobrych warunków wystawienniczych (rzeczywiście jest bardzo mała), każda wystawa ma swoją kontynuację na stronach internetowych. Tak też było w przypadku ostatniej wystawy Węgra Dezső SZABÓ, zaliczającego się do młodego pokolenia. Jego prace wyraźnie nawiązują do w/w dyskusji o węgierskiej fotografii dokumentalnej.

 

W połowie kwietnia Węgrzy obchodzili smutną 60 rocznice deportacji Żydów węgierskich do obozu zagłady w Oświęcimiu. Oprócz wielu prezentacji przypominających te tragiczne wydarzenia ma też miejsce niezwykła wystawa fotograficzna. Ten sam materiał chociaż nieco odmiennie zaprezentowany można obejrzeć w MŰCSARNOK-Kunsthalle, przy Dózsa György út 37. i w TERROR HÁZA przy Andrássy út 60.

Jest tam pokazanych kilkadziesiąt z kilkuset fotografii wykonanych w obozie zagłady w Oświęcimiu-Brzezince, które odkryto po kilku dziesięcioleciach w USA – (do dzisiaj nie wiadomo, jak tam trafiły z Oświęcimia). Zdjęcia wykonało dwóch esesmanów latem 1944 roku, kiedy dotarł tam transport z Żydami z węgierskiej prowincji. Ten materiał jest wyjątkowy. Nie są to zwykle amatorskie pamiątki z wojny, jakie przeważnie ocalały po tych strasznych wydarzeniach. Wykonali je profesjonaliści. Świadczą o tym: kompozycja, oświetlenie poszczególnych ujęć, skupienie na poszczególnych postaciach i umiejętność uchwycenia ich wewnętrznego nastroju. Obecnie oryginały znajdują się w Instytucie Yad Vashem w Jerozolimie.