Galeria Czarna
Warszawa, ul. Marszałkowska 4 m. 3 (II p.)
24 listopada 2008 - 7 stycznia 2009 r.
kurator: Andrzej Pałys, Agnieszka Czarnecka

 

 

Teresa Gierzyńska "Istota rzeczy"

WYSTAWA "Istota rzeczy"" Teresy Gierzyńskiej składa się z dwóch części, bardzo odmiennych i różniących się techniką i czasem wykonania prac. Pierwsza część powstała w zupełnie innej epoce, około 30 lat temu. W pracach wykorzystane zostały zdjęcia reklamowe z zachodnich, trudno dostępnych wówczas magazynów. Zdjęcia te w wyniku graficznego zabiegu -  zostały przeniesione na papier tworząc rodzaj stronicy swoistego kolażu - bardziej subtelnej niż żurnalowe oryginały apoteozy kobiecości.  Zastosowana technika przedruku umożliwiała przenoszenie farby drukarskiej pokrywającej gazety nie tylko na papier, dzięki czemu Teresa Gierzyńska mogła sporządzić "notatnik rzeźbiarski" z gipsowych skorup z naniesionymi na nie zdjęciami.

Druga część to kilka serii zdjęć, jakie artystka robiła co jakiś czas córce i swojej siostrzenicy.  Upływ czasu zawsze widoczny w tego rodzaju projektach podkreśla dodatkowo zróżnicowanie techniki zdjęć - początkowo są to zdjęcia czarno białe (chociaż punktem wyjściowym całej serii jest barwny polaroid), później barwne i cyfrowe. Ta rezygnacja z ujednolicenia wyglądu  odróżnia tę pracę od innych o  podobnych założeniach i czyni ją bardziej osobistą.

Te dwie części tej kameralnej (dosłownie, bo mieszczącej się w dwóch pokojach mieszkania w warszawskiej kamienicy) wystawy mimo wszystkich różnic stylistycznych są spójne, wydaje się, że w jakiś sposób łączy tytułowe pytanie o istotę rzeczy.

KW

TWÓRCZOŚĆ Teresy Gierzyńskiej znana jest jedynie wąskiemu kręgowi kolekcjonerów i miłośników sztuki. Gierzyńska studiowała rzeźbę i grafikę na warszawskim ASP, ale to fotografia stała się jej prawdziwą namiętnością. Już jako 12-letnia dziewczynka robiła samodzielnie pierwsze zdjęcia.

Na wystawie prezentowane są trzy serie prac artystki: "Istota rzeczy" z lat 1973-75, rzeźbiarski "Notatnik" z drugiej połowy lat 70. oraz seria podwójnych portretów "Pola i Nora", rozpoczęta w 1983 roku i kontynuowana do dziś.

Prace Gierzyńskiej trudno przyporządkować do określonego nurtu, są - podobnie jak ich autorka - niezależne i dojrzałe. "Istota rzeczy" to seria prac wykonana w technice przedruku, łączącej fotografie i grafikę. Artystka wykorzystuje w nich zdjęcia reklamowe zachodnich magazynów, podobizny aktorów i gwiazd rocka, które powiela tworząc z nich nowe kompozycje. Odbijane ilustracje tracą ostrość, nasycenie, materialność. Powielone, staja się ulotne, rozproszone, nie­mal przezroczyste. Oglądając je trudno uciec od skojarzeń z pop artem, choć są tylko częściowo trafne. Piękne ciała i przedmioty są zaprzeczeniem ówczesnej estetyki PRL, są niczym marzenie o lepszym świecie. Artystka ukazuje w tym cyklu pewną właściwość kultury masowej, opierającą się raczej na idealnym wyobrażeniu niż na realnym przedmiocie.

W "Notatniku" rzeźbiarskim Gierzyńska odbija zdjęcia modelek na kruchych, białych fragmentach gipsu. Technika i efekt wizualny zbliżony jest do "Istoty rzeczy", jednak tu podobieństwa sie kończą. Wcześniejsze prace dotyczyły kultury konsumpcyjnej, teraz artystka wnika w sferę intymną. Delikatny podkład sprawia, że przedruki stają się jeszcze bardziej niewyraźne. Ciała modelek, które na oryginalnych ilustracjach były wydrukowane w nasyconych barwach - wystawione na ocenę i osąd, znów stają się prywatne i intymne. Wcześniej uprzedmiotowione, tu zyskują swoją tożsamość. Kobiety bezwolne, nieme, zaczynają mówić o swoich zmysłach, uczuciach i lękach. Zadają kłopotliwe pytania: "Dlaczego mnie nie lubi?"

Seria zdjęć "Pola i Nora" powstała na marginesie cyklu "O niej". Są to prace par exellence dokumentalne, lecz dzięki wrażliwości artystycznej Gierzyńskiej zostajemy wpuszczeni do intymnego świata dorastania, bliskości i kobiecości. Są to portrety dwóch kobiet - córki artystki i jej siostrzenicy - występujących na zdjęciach razem. Dwie kuzynki dorastające na dwóch kontynentach (Pola w Polsce, Nora w Stanach Zjednoczonych) spotykają się co parę lat. Tym spotkaniom zawsze towarzyszy aparat fotograficzny Teresy Gierzyńskiej, która zapisuje w ten sposób dorastanie dziewczynek, wkraczanie ich w dorosłość. Początkowo widzimy je pełne dziecięcej beztroski - w radosnym nastroju pozują do zdjęć, wygłupiają się. Z każdym kolejnym spotkaniem dziewczynki - a potem już młode kobiety - coraz bardziej przywiązują się do tego dziwnego rytuału sesji zdjęciowych, który jest nieodzownym elementem łączącym ich spotkania. Mimochodem seria ta zapisuje nie tylko proces przeistaczania dwóch dziewczynek w młode kobiety, ale i przemiany całego otaczającego ich świata. Na przestrzeni ponad 20 lat zmieniają się mody, możliwości techniki fotografii, otoczenie... niezmienne pozostają osobiste relacje.

Wszystkie prace łączy kulturowe pojęcie kobiecości: są efemeryczne, zmysłowe, emocjonalne. Pierwiastki kobiece w kulturze często traktowane były jako te niższego rodzaju, przeciwstawiało się je "uniwersalizmowi", który sprowadzał się do męskiego porządku; były akceptowane, ale zawsze w ramach pewnego dodatku. I choć kuszącym wydaje się być rozważanie feministycznego aspektu sztuki Gierzyńskiej, to jednak nie to jest najważniejsze w jej pracach. Żadna z tych dyskusji nie oddałby ich esencji, która bierze się z umiejętności wrażliwej obserwacji i niewymuszonego uroku z jakim Teresa Gierzyńska buduje własną wizję rzeczywistości.

Andrzej Pałys

 

Poprzednio w FOTOTAPECIE m.in.:

• Teresa Gierzyńska: "Cztery obrazy", wystawa w Małej Galerii ZPAF-CSW (2004)

 

Zobacz też:

• Galeria Czarna

 

---

Spis treści

Copyright © 1997-2025 Marek Grygiel / Copyright for www edition © 1997-2025 Zeta-Media Inc.