Fotograf, fotografia, prawo

Wojciech Orżewski
Fotograf fotografia prawo (wydanie II rozszerzone)
Wydawnictwo INICJAŁ Andrzej Palacz
Warszawa, 2010
ISBN 978-83-930461-0-2

Coraz wiecej ludzi na świecie fotografuje. Kiedyś zdziwienie wzbudzali u nas japońscy turyści obwieszeni aparatami, teraz dysponując aparatem w telefonie komórkowym możemy zdjęcia robić w każdej chwili.

„Dla uproszczenia przyjęto, że pod pojęciem zdjęcia czy też fotografii rozumiemy każdy obraz zarejestrowany za pomocą aparatu fotograficznego, nie biorąc pod uwagę techniki samej rejestracji (fotochemia czy też zapis cyfrowy).”

To zdanie jest dosłownym cytatem z pierwszej strony niezwykle wartościowej i pożytecznej publikacji, której już drugie, rozszerzone wydanie (ze stanem prawnym na dzień 1.04.2010) ukazało się niedawno i, trzeba tu dodać, natychmiast zniknęło z księgarń.

Bowiem od dłuższego już czasu, a zwłaszcza z nastaniem ery internetowej, nasilił się problem z upublicznianiem zdjęć, przekazywaniem ich, umieszczaniem na stronach internetowych prywatnych i komercyjnych. Pojawiły się również problemy z ich statusem prawnym, z określeniem autorstwa, a nawet z definicją tego, co uznaje się za „twórczość” w dziedzinie fotografii w myśl przytoczonego orzeczenia Sądu Najwyższego z 2002 roku. (str. 51).

Jest to więc:

świadomy wybór momentu fotografowania;
punkt widzenia;
koncepcja obrazu (kadrowanie);
oświetlenie;
ustalenie głębi, ostrości i perspektywy;
zastosowanie efektów specjalnych;
nadanie fotografii określonego charakteru.

Tak szczegółowa i dokładna definicja jest dowodem na to, jakie ta tematyka wzbudza zainteresowanie, szczególnie teraz, kiedy rozwój i dostępność sprzętu fotograficznego tak bardzo się poszerzyła.

Innym ważnym elementem powodzenia tej przecież skądinąd bardzo specjalistycznej, prawniczej publikacji jest również sytuacja kryzysowa na rynku tzw. fotografii profesjonalnej.

Przechodzenie gazet, czasopism i innych form drukowanych na nośniki elektroniczne, renegocjowanie warunków zatrudniania fotografów powoduje zmianę, albo reinterpretację przepisów odnośnie publikacji i praw autorskich.

Ta niewielkich rozmiarów książka jest napisana prostym, przystępnym językiem.

Podzielona na zwarte rozdziały, takie jak np.: „Dobra osobiste” , Twórczość pracownicza”, „Utwór fotograficzny”, „Autorskie prawa osobiste”, „Ochrona autorskich praw osobistych” „Autorskie prawa majątkowe”, „Treść prawa autorskiego” - omawia również zagadnienia związane z fotografią rzemieślniczą, fotografią użytą w internecie, opisuje zakresy wykorzystywania fotografii itd.

W jednym z rozdziałów dotyczącym autorskich praw majątkowych możemy na podstawie podanych wcześniejszych przykładów przeczytać o tym, że „autorskie prawa majątkowe trwają od chwili powstania utworu oraz 70 lat po śmierci twórcy (współtwórcy).”

Bardzo pomocne są również wzory siedmiu najczęściej zawieranych umów (umowa o dzieło, wydawnicza, o rozpowszechnianie wizerunku, o realizację filmu reklamowego/okolicznościowego, umowa licencyjna itd.)

Wszystkie takie regulacje nabierają teraz szczególnego znaczenia bowiem w związku z podpisaną w Japonii umową ACTA przez Polskę (ale nie tylko), przetacza się właśnie fala protestów internautów, która powoduje, że w internecie właśnie oraz na łamach wielu czasopism, audycji radiowych czy telewizyjnych toczy się ożywiona dyskusja nad podstawowymi zagadnieniami dotyczącymi twórczości, jej udostępniania, powielania, zakresu praw intelektualnych i majątkowych. W dużym stopniu dotyczy to również fotografii.

Książka Wojciecha Orżewskiego, niewątpliwie znawcy tematu, absolwenta Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego i podyplomowych studiów w Międzyuczelnianym Instytucie Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej Uniwersytetu Jagiellońskiego, autora wcześniejszych publikacji z tego zakresu jest bardzo ważną, wartościową i bardzo na czasie publikacją.

Jedyne uwagi krytyczne: zbyt mała ilość ilustracji, które by mogły ułatwić i pomóc w przyswajalności niektórych definicji, a także zbyt mała czcionka, w jakiej podano tekst, co nie ułatwia lektury.

Jest to bowiem publikacja, do której powracać się będzie często, żeby odnaleźć właściwą pomoc w rozwiązywaniu, bardzo niekiedy skomplikowanych spraw dotyczących prawa autorskiego, wydawniczego i prasowego w odniesieniu do fotografii i fotografów.

Marek Grygiel

Spis treści