Centrum Historii Miejskiej
ulica Akademika Bohomolca 6
Lwów, 79005, Ukraina
23.08.2016 - 29.01.2017

Jutro będzie lepiej

W 1990 roku, na zamówienie niemieckiego czasopisma "GEO", Tadeusz Rolke zaczął dokumentować wydarzenia we Lwowie, lecz z nieznanych powodów redakcja nigdy nie opublikowała tego materiału. 26 lat później wystawa fotografii we Lwowie spróbuje odtworzyć kontekstualną i wizualną narrację, którą chciał przekazać autor. Z ponad 100 fotografii wybraliśmy 50 zdjęć, które pokazują Lwów w roku rozpadu ZSRR: od wieców i demonstracji do zmian przestrzeni publicznej i codziennego życia mieszkańców. Jest to fotodokumentacja kryzysu, poczucia niepewności i jednocześnie determinacji i przeczucia zmian.

Wydarzenia ostatnich lat istnienia Związku Radzieckiego utrwalone są w dziennikarskich reportażach, pracach naukowych i podręcznikach. Jednak ta opowieść artysty fotografa jest bardziej interesująca od podręcznika historii. Obiektyw Tadeusza Rolke wychwycił sceny lwowskiego życia z 1990 roku i pozostawił nam, widzom, odgadywanie znaczenia perspektyw i kontrastów, przypominanie bądź zgadywanie wydarzeń historycznych. Ważne, by w tych ćwiczeniach z odczytywania obrazów miasta i jego mieszkańców, nie ulec pokusie poszukiwania ilustracji do znanych opowieści. Wydarzenia z podręcznika są obecne w autorskiej wizualizacji, lecz one tworzą całość ze szkicami codziennego życia, z tym co wypadło z wielkiej historycznej narracji, częściowo się zapomniało, zniknęło, nie osiadło w archiwum. To wejrzenie od zewnątrz autora na Lwów jest uzupełnione tekstami historyków, którzy z jednej strony są badaczami, z innej – świadkami wydarzeń końca Związku Sowieckiego. Takie połączenie wejrzenia od zewnątrz i kontekstu wydarzeń od wewnątrz daje możliwość zestawienia różnych poglądów i perspektyw, zrozumienia, jakim był rok 1990 we Lwowie i dla Lwowa, oraz staje się bodźcem dla krytycznego przemyślenia 25 lat historii stanowienia się nowego państwa, budowy nowego społeczeństwa i jego wartości.

"Cykl fotografii Tadeusza Rolke o Lwowie z lat 1989-1991 jest doskonałym historycznym źródłem i wyrazistą dokumentacją epoki przejściowej. Są to zdjęcia rzeczywistego, niedekorowanego i niemistyfikowanego Lwowa. Je śmiało można nazwać "na przeprawie czasu". Na przeprawie między jeszcze wszędobylską sowiecką codziennością z pustymi sklepami, tłumami żołnierzy na ulicach, niejakościowym identycznym "kooperatywnym" ubraniem, kolejkami, brakiem uśmiechów, ale już z nadzieją na lepszą, bardziej sprawiedliwą, bo swoją przyszłość". (Wasyl Rasewycz).

 

 

 

 

Kapsuła czasu

Tadeusz Rolke przywiózł do nas kapsułę czasu. „Naszego” czasu i „naszej” przestrzeni, wymiar której, co prawda, już zmieniliśmy. Tym bardziej interesujące może okazać się spojrzenie na siebie minionych i troszkę zapomnianych. Niezmienionym się wydaje przez ponad 25 lat jedynie nasze przekonanie, że jutro ma być lepsze…

Tadeusz tym nie mniej jest autorem ponadczasowym. Poprzez swój niegasnący i niepowstrzymany podziw dla świata i ludzi. Poprzez nadzwyczajną dla nich życzliwość i otwartość. Wrażliwość na zwykłą codzienność.

Tadeusz Rolke jest także artystą ponadnarodowym. I nie tylko przez to, że przez szereg lat mieszkał w Niemczech, poza rodzinną Warszawą, oraz że pracował jako fotoreporter dla wielu ważnych wydawnictw zachodnich. Jego kosmopolityzm jest programowy. Flanerstwo i każde społeczne odizolowanie jest sposobem i optyką jego spostrzeżeń.

Jednak w przypadku lwowskiego projektu wydaje się, że stało się inaczej.

Rolke jako prawdziwy przybysz, uzbrojony dodatkowo doświadczeniem polskich zmian, wykonał we Lwowie cykl zadań redakcyjnych dla redakcji Stern, a nastepnie dla GEO i Die Zeit w latach 1989-91. Unikalny materiał z tych podróży wywołał autentyczne zainteresowanie redaktorów, został szczodrze wynagrodzony, ale z dziwnych i niezrozumiałych względów nie został opublikowany. Zdjęcia z tego okresu i notatki do nich odpowiadają najwyższym standardom współczesnego zachodniego dziennikarstwa. Oznaczone spojrzeniem „postronnego”, chociaż jednak dociekliwego oka, prowadzą opowieść jak się wydaje przez nieoznaczoną „osobę trzecią”. Lecz jednocześnie Tadeusz Rolke staje się nadzwyczaj zaangażowanym i emocjonalnym, prawie wtajemniczonym. Zmniejsza dystans, staje się bardzo „swoim” i „naszym”. A wypowiedziane przez kogoś swego i tak bliskiego stwierdzenie, że „Jutro będzie lepiej”, staje się przekonującym i wiarygodnym. Takim, któremu nie można nie zaufać.

Andrij Bojarov

 

Tamte dni

W bardzo obszernej twórczości Tadeusza Rolke jest jeden rodzaj fotografii, który chyba najbardziej zaznaczył się w jego dorobku. Chodzi tu o interwencyjną fotografię reportażową, mocno związaną z bieżącymi wydarzeniami. Nie chodzi tutaj bynajmniej o klasyczny dokument reportażowy – mimo, że Tadeusz Rolke dużą część swoich zawodowych obowiązków wiązał z fotografią prasową, której rozkwit przypadał na lata 50. i 60., kiedy jeszcze telewizja nie wyparła fotografii jako najodpowiedniejszego medium w tym zakresie.

Jego zdjęcia wykonywane już wtedy rejestrowały w sposób specyficzny otaczającą rzeczywistość, nadając tym zapisom jego własny indywidualny styl przejawiający się w subtelnym dociekaniu prawdy o człowieku. Fotografia humanistyczna – to jest właściwe, chociaż już nieco spatynowane określenie na taki rodzaj przekazu fotograficznego.

Nie inaczej ma się rzecz z cyklem fotografii wykonanych w 1991 roku we Lwowie. Jak wiadomo był to czas dla miasta szczególny, czas dużych zmian społecznych i politycznych.

Ale w tych wykonanych wtedy fotografiach nie zobaczymy wydarzeń typu wielkich ludzkich zgromadzeń, obwieszczeń, komunikatów, są jednak czytelne i wyraziste elementy nastroju zmiany epoki. To, że wtedy działo się coś ważnego, przekazane jest w inny, bardziej wyrafinowany sposób. Obraz całości wyłania się nam z małych, niekiedy na pozór mniej ważnych elementów, ale teraz po latach widzimy jak to jest istotne i jaką musiał mieć intuicję autor dając nam w tych obrazach syntezę codziennego, szarego zmagania się z trudną rzeczywistością. Można postawić pytanie czy te zapisy chwil ulotnych oddają atmosferę tamtych dni poprzez portrety zwykłych ludzi, poprzez zdjęcia lwowskiej ulicy na której odbywa się codziennych ruch. Jest wielką zaletą autora, że nie uległ stylowi „koloryzowania” i nadawania patosu tym wydarzeniom. Przez to rejestracje te stanowią bardzo werystyczny dokument epoki, zapisany nie tylko przez  wrażliwego obserwatora, ale i w jakimś sensie zaangażowanego uczestnika tych wydarzeń.

Lwów tamtych dni, kiedy tak wiele się zmieniało i tak wiele było związanych z tym oczekiwań, zostanie w fotografiach Tadeusza Rolke trwałym śladem, pozwalającym na powrót do odczuwania klimatu tamtych, jakże ważnych dla mieszkańców miasta chwil.

Marek Grygiel

 

W czasie trwania wystawy Centrum planuje program wykładowo-dyskusyjny i edukacyjny dla szerokiej publiczności.

 

Instytucje wspierające:

Lwowska Rada Miejska
Konsulat Generalny RP we Lwowie
Galeria Le Guern
Instytut im. Adama Mickiewicza

 

---

Spis treści

Copyright © 1997-2024 Marek Grygiel / Copyright for www edition © 1997-2024 Zeta-Media Inc.