Żydowski Instytut Historyczny
Warszawa, Tłomackie 3/5
Kuratorzy wystawy: Teresa Śmiechowska, Tomasz Strug
8 sierpnia - 28 października 2018 r.
Regeneracja
Dokumentowanie żydowskiego życia w Polsce po II wojnie światowej – temat, jakiego do tej pory całościowo chyba nie podjął się nikt. Pamiętamy bardzo ciekawy projekt Tomka Tomaszewskiego i Małgorzaty Niezabitowskiej z lat 1982-1985, z którego najpierw powstała bardzo ciekawa wystawa, a potem album. Były też inne realizacje, jak chociażby wystawa i album Andrzeja Polca „Zapomniani. My Żydzi kresowi” z 2006 roku, czy równie ciekawy cykl zdjęć i publikacja wydana w USA pt. „Beyond the Forest” Loli Kantor z zachodniej Ukrainy, terenów, które przed II wojną światową wchodziły częściowo w terytorium II Rzeczpospolitej.
Prezentowana obecnie w Żydowskim Instytucie Historycznym wystawa fotografa amerykańskiego, Chucka Fishmana, jest kolejnym przykładem próby zapisu żydowskiego losu po II wojnie światowej, z tym że jest to próba bardziej rozciągnięta w czasie.
Fishman zaczął fotografować jeszcze w połowie lat 70. ubiegłego wieku odwiedzając Polskę mniej lub bardziej regularnie. Od najstarszego do najnowszego prezentowanego na wystawie zdjęcia minęły 43 lata.
Wtedy to w latach siedemdziesiątych XX wieku fotografował on polskich Żydów jako mizerną, melancholijną i tragicznie nieadekwatną pozostałość po przedwojennej społeczności. Wszystko wskazywało na schyłek. – jak pisze w komentarzu na wystawie Stanisław Krajewski.
Fishman nie przestał fotografować również po przełomie 1989 roku, gdy w sposób wyraźny życie żydowskie zaczęło się w Polsce odradzać. Wiele osób odkrywało własne korzenie i starało się odbudowywać własną żydowską tożsamość. Ostatni okres to już nowa epoka i jest to szczególnie wymownie pokazane na wystawie. Symbolicznie ujmuje to zdjęcie bawiących się dzieci przy pomniku bunkra na Miłej, trzeciego już pokolenia po Holocauście.
Ciekawym elementem wystawy jest przypomnienie wielu postaci, które tworzą pamięć o dziedzictwie żydowskim. Świetny portret malarza Jonasza Sterna (ciekawie jest porównać tę fotografię ze znanym zdjęciem barwnym tego malarza autorstwa T. Tomaszewskiego z połowy lat 80.), czy Arnolda Mostowicza, pisarza i lekarza, grającego w szachy w jednym z łódzkich klubów żydowskich na tle nieistniejącego już muralu Adama (Arona) Muszki przedstawiającego Holocaust.
Jonasz Stern. Fot. T. Tomaszewski
Na wystawie są zdjęcia wykonane nie tylko w domach modlitwy, synagogach ale również w teatrze Żydowskim (w 1980 roku występowała tam młoda aktorka Etel Szyc). Niezwykle ekspresyjny jest portret Pinkusa Szenicera (1912-1983), opiekuna warszawskiego cmentarza żydowskiego na Okopowej, gdy w 1975 roku wykonuje psalm za dusze odchodzącej członkini gminy żydowskiej w Warszawie.
To co wydaje się istotne i co wpływa na artystyczną jakość całej wystawy, to spójność przekazu osiągnięta za pomocą skoncentrowania się na psychologicznych i emocjonalnych wartościach, jakie zawarte są w tych fotografiach. Fishman ma instynkt celnej obserwacji i refleks, czego rezultat przekłada się w autentyczność postaci i sytuacji, w jakich decyduje się by je fotografować.
Wszystkie prace na wystawie to czarno-białe odbitki żelatynowo-srebrowe, wykonane ręcznie z oryginalnych negatywów. Ten świadomy wybór techniki, by współczesne zdjęcia dokumentujące bieżące życie zostały wykonane w taki sam sposób jak fotografie zrobione w latach 70. i 80. ub. wieku sprawia, że wystawa jest niezwykle zwarta wizualnie i sprawia wrażenie domkniętej całości. Oprócz niewątpliwej wartości dokumentalnej jest również przemyślanym projektem artystycznym, który w sposób bardzo bezpośredni dociera do wrażliwości odbiorców.
Marek Grygiel
Chuck Fishman przed Żydowskim Instytutem Historycznym w Warszawie. (www.jhi.pl)Chuck Fishman – wybitny amerykański fotograf żydowskiego pochodzenia. W swojej czterdziestoletniej karierze koncentrował się zazwyczaj na kwestiach społecznych i politycznych. Tematem jego zdjęć są przede wszystkim ludzie, którym zawsze przygląda się z wrażliwością i empatią.
Jego prace trafiały na okładki najważniejszych magazynów m.in. „”Time”, „Life”, „Fortume”, „Newsweek”, „The London Sunday Times”, „The Economist”. Wielokrotnie publikował w rocznikach „American Photography”, oraz „Communication Arts”. Czterokrotnie otrzymał wyróżnienia w prestiżowym konkursie fotograficznym World Press Photo.
Fotografie Chucka Fishmana znajdują się w kolekcjach instytucjonalnych i prywatnych na całym świecie – m.in. w zbiorach Smithsonian National Portrait Gallery, Organizacji Narodów Zjednoczonych i w Europie, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, The Center for Creative Photography Uniwersytetu w Arizonie, The Studio Museum In Harlem oraz Hogan Jazz Archive przy Uniwersytecie w Tulanie. Były pokazywane na wystawach indywidualnych w Stanach Zjednoczonych i w Europie, a także na prestiżowych wystawach zbiorowych m.in. w International Center of Photography i w ramach Pingayo International Photography Festival. Chuck Fishamn mieszka w Nowym Jorku ze swoją żoną Susan.
(info z wystawy w ŻIH)
Zobacz też:
- Żydowski Instytut Historyczny
- Chuck Fishman Photography
- 40 years of Polish-Jewish identity: Through the lens of Chuck Fishman (Youtube)
Copyright © 1997-2025 Marek Grygiel / Copyright for www edition © 1997-2025 Zeta-Media Inc.