Königsberg – pamięć miejsca

Königsberg za czasów niemieckich, fotograf nieznany, ze zbiorów Maxa Popova.

Biblioteka - tak po prostu zatytułujemy serię przypomnień książek fotograficznych, albumów, które znajdują się w domowej bibliotece, a do których warto powrócić.
Niektóre z nich zostały wydane przed laty, ale szybko upływający czas nie zabiera im posmaku aktualności. Inne, wydane niedawno, mają szanse na trwałe znaleźć swoje miejsce w zbiorowej pamięci.

Wiadomo, że w ostatnich latach książki fotograficzne stały się jakby odrębną kategorią, ich projektowanie, układ, zawartość oceniane są w coraz liczniejszych konkursach, o czym niejednokrotnie informowaliśmy na łamach Fototapety (Paris Photo, Fotofestiwal Łódź, Miesiąc Fotografii w Bratysławie). Powstały liczne wydawnictwa, które specjalizują się w wydawaniu publikacji, gdzie najważniejszym elementem jest obraz fotograficzny.

Każdy z fotografów, artystów, fotoreporterów, fotografów portretu, krajobrazu czy mody dąży do tego, by podzielić się swoimi dokonaniami nie tylko w postaci wystawy czy publikacji w czasopismach i magazynach. Książka, a właściwie papier okazuje się być najbardziej trwałym, mimo wszystkich zawieruch dziejowych nośnikiem i dokumentem. I pewnie długo jeszcze nic się nie zmieni w tej materii.

Ruiny kościoła, pomnik żołnierzy radzieckich poległych w II wojnie światowej. Uszakowo (Brandenburg). 2002
Dmitri Vyshemirsky „Königsberg, verzeih”
PICTORICA Publishing, Kaliningrad, 2007
ISBN: 978-5-903782-01-7 (Russian cover)
ISBN: 978-5-903782-03-1 (German cover)


Album, który rozpocznie te nasze wybory, to „Dmitri Vyshemirsky / Königsberg, verzeih”. Tytuł bardzo prosty – podany tutaj z obwoluty w języku niemieckim, ale wewnątrz tego pokaźnego, ponad 230 stronicowego dzieła wszystkie teksty wydrukowane są w trzech językach: rosyjskim, niemieckim i angielskim. Autor zdjęć, Dmitrij Wyszomirski (dla uproszczenia przyjmiemy ortografię polską nazwiska), to fotograf, który z miastem związany jest od wczesnego dzieciństwa. Wszystkie fotografie wykonał w ciągu pięciu lat na początku XXI wieku (2000-2004).

Większość z nich powstała w mieście, ale duża cześć albumu zawiera też zdjęcia, które zostały zrobione w całej eksklawie tj. w Okręgu Kaliningradzkim, powstałym jak wiadomo w wyniku II wojny światowej na terenach Prus Wschodnich, a który teraz stanowi terytorium Federacji Rosyjskiej.

W tych czarno białych fotografiach – w albumie nie ma zdjęć kolorowych – zawarty jest nie tylko bardzo osobisty stosunek autora do fotografowanych miejsc, ale także próba ukazania fragmentu codzienności poprzez najzwyklejsze sceny w małych prowincjonalnych miejscowościach, gdzie uporczywie pojawiają się ślady przeszłości i zdają się one być nie do wyparcia. To dotyczy nie tylko niemieckich napisów wyłaniających się spod tynków nieodnawianych domów, architektonicznych ocalałych detali, ale i ruin dawnych kościołów, budynków przemysłowych np. na byłym wojskowym lotnisku na Mierzei Kurońskiej, ulicznych bruków, fasad resztek starych kamienic i podwórek Kaliningradu, Tylży czy Prawdinska (Friedlandu). Dmitrij Wyszemirski ze swoim aparatem dotarł na obrzeża miast, fotografował małe poniemieckie cmentarze, krajobraz przesycony mgłą i swoistą nostalgią niczym z przedwojennego reportażu Wańkowicza „Na tropach Smętka”. Zdjęcia jesiennych krajobrazów, zimowych ulic Kaliningradu, sztormu na betonowych nabrzeżach Bałtyku wzmagają tylko odczucie niepokoju, a nawet lęku.

Prawdinsk (Friedland) 2002
Sowieck (Tilsit, Tylża) 2002
Most Miodowy (Honigsbrücke). Kaliningrad 2003
Kalinnigrad 2001
Dworzec Północny (Nordhof Bahnhof). Kaliningrad 2002
Kaliningrad 2001
Sowieck (Tilsit, Tylża) 2001
Poriecze (Allenau) 2003
Nabrzeże północne (Nordmole) Baltijsk, (Pillau, Pilawa) 2003
Bałtijskaja Kosa (Frische Nehrung, Mierzeja Kurońska) 2001
Prawdinsk (Friedland, Frydland) 2003
Żeleznodarożnyj (Gerdauen, Gierdawy) 2002
Ruiny zamku w Nemanie (Ruinender Ordenburg, Ragnit) 2002
Zakład karny nr 7 w dawnym zamku Tapiau (Strafenanstalt Nr 7 frühere Burg Tapiau) 2003

Cały ten album przesycony jest skomplikowaną, trudną historią i – jak pisze w ciekawym eseju Olga Sezneva, pochodząca z Kalinigradu, mieszkająca obecnie w USA profesor socjologii – Wyszemirski jest artystą silnie związanym z tym miejscem, z pamięcią miejsca. Bo nie sposób przecież fotografować kaliningradzkich klimatów nie uwzględniając jego przeszłości.

Są w albumie zdjęcia gdzie widać współczesność, zwykłych mieszkańców pochłoniętych codziennymi sprawami, bawiące się na podwórkach dzieci, tłum mieszkańców oczekujących na peronie na nadjeżdżający pociąg, żołnierzy na wycieczce w miejscowym zoo, marynarzy szykujących się na jakąś paradę.

Prawdinsk (Friedland, Frydland) 2003
Żeleznodarożnyj (Gerdauen,Gierdawy) 2004
Timirjasewo (Neukirch) 2003
Brama Brandenburska (Brandenburger Tor) Kaliningrad 2000
Kaliningrad 2003
Sowietsk (Tilsit, Tylża) 2003
Ruiny hangaru dawnego lotniska Wojskowego, Baltijskaja Kosa, (Mierzeja Kurońska, Ruinen einen Flugzeughalle eines ehemaligen Militär Flughafen, Frische Nehrung) 2000
Ruiny hangarów dawnego lotniska Wojskowego, Baltijskaja Kosa, (Mierzeja Kurońska, Ruinen einen Flugzeughallen eines ehemaligen Militär Flughafen, Frische Nehrung) 2000
Prawdinsk (Friedland, Frydland) 2001
Kaliningrad 2001
Kaliningrad 2001

W innym eseju, autorstwa Iryny Czmierewej, znanej kurator fotografii, pojawia się pojęcie „antycznej tragedii” - „jego miasto to scena antycznej tragedii, miasto podobne do antycznego teatru”. Znamy takich fotografów, którzy kojarzą nam się nieodwołalnie z miastem, które uwieczniali: Berenice Abbott – Nowy Jork, Eugene W. Smith – Pittsburg, Brassai – Paryż, Emanuel Alvarez Bravo – Meksyk, Jan Bułhak – Wilno. Wszyscy oni próbowali odcisnąć własne piętno, własny styl, często przynależący do epoki, ale jednak mocno zindywidualizowany.

Wyszemirski również odciska swoje spojrzenie i utrwala własną wizję miasta i otaczającego go rejonu. Nie obawia się, że ten spójny i prawdziwy obraz może być dla nas zbyt monochromatyczny i pozbawiony atrakcyjnych elementów. Tak jak to doświadczone przez los miasto i leżąca trochę obok wartkich szlaków współczesności kraina.

Marek Grygiel


Żeleznodarożnyj (Gerdauen, Gierdawy) 2003
Kaliningrad 2002
Sławsk (Heinrichswalde) 2003
W ZOO (Im ZOO) Kaliningrad 2001
Timirjasewo (Neukirch) 2003
Dworzec Południowy (Hauptbahnhof) Kaliningrad 2001
Czechowo (Underwangen) 2001
Napis na ścianie „Любовь” (Miłość), Nagornoje (Inschrift and der Wand „Liebe”, Geswethen) 2002
Kaliningrad 2000
Mierzeja Kurońska (Frische Nehrung) 2001


Album "Dmitri Vyshemirsky / Königsberg, verzeih" został wydany przy współpracy Miejskiej Galerii Artystycznej w Kaliningradzie i Fundacji Zeit-Stiftung z Hamburga, wydrukowany przez polską firmę ARW Fine Grain. Wydawnictwo PICTORICA Publishing, Kaliningrad, 2007

Zobacz też:





Dmitrij Wyszemirski jest członkiem Rosyjskiego Towarzystwa Artystów Fotografików. Od 2015 roku mieszka i pracuje w Berlinie.

Przed 1990 Wyszemirski był fotografem prasowym w czasopismach kaliningradzkich; a od 1989 jest niezależnym fotografem. Pod koniec lat 80. podjął kilka wypraw w miejsca byłych obozów stalinowskich i stworzył cykl fotografii pt. „Dowód GUŁAGU”.

W 2004 roku Wyszemirski zrealizował cykl zdjęć „Królewiec - zadośćuczynienie” artystyczną refleksję nad Obwodem Kaliningradzkim jako kulturowym skrzyżowaniem, gdzie mozaika rosyjskiej rzeczywistości spotyka się z dziedzictwem kulturowym Prus Wschodnich. W 2008 roku ukazała się książka „Królewiec - zadośćuczynienie” (Königsberg, verzeih).

W 2007 roku Wyszemirski zrealizował cykl fotografii „Post–” - refleksyjne spojrzenie na poniemiecką i poradziecką przestrzeń kulturalną Obwodu Kaliningradzkiego, rosyjskiej eksklawy nad Morzem Bałtyckim. Przed 1945 rokiem rejon ten należał do Prus Wschodnich. Książka „Post–” została wydana w 2014 roku.

Dmitry Vyshemirsky is a member of the Russian Society of Art Photographers. As of 2015 he lives and works in Berlin.

Before the 1990s Vyshemirsky was a press photographer for Kaliningrad periodicals; and since 1989 has been a freelance photographer. In the late 1980s he undertook several expeditions to the places of former Stalin camps and created a series of photographs called “The GULAG evidence”.

In 2004, Vyshemirsky completed the series of photographs “Atonement for Königsberg” – an artistic reflection on the Kaliningrad region as a cultural crossroad where the mosaic of Russian reality meets the cultural heritage of East Prussia. A book “Atonement for Königsberg” (Königsberg, verzeih) was released in 2008.

In 2007, Vyshemirsky completed the series of photographs “Post–” – a reflexive view of the post-German and post-Soviet cultural space of the Kaliningrad region, a Russian exclave on the Baltic Sea. Prior to 1945 it was a part of Eastern Prussia. A book “Post–” was released in 2014.



 



Spis treści

Copyright © 1997-2024 Marek Grygiel / Copyright for www edition © 1997-2024 Zeta-Media Inc.