Königsberg – pamięć miejsca
Biblioteka - tak po prostu zatytułujemy serię przypomnień książek fotograficznych, albumów, które znajdują się w domowej bibliotece, a do których warto powrócić.
Niektóre z nich zostały wydane przed laty, ale szybko upływający czas nie zabiera im posmaku aktualności. Inne, wydane niedawno, mają szanse na trwałe znaleźć swoje miejsce w zbiorowej pamięci.
Wiadomo, że w ostatnich latach książki fotograficzne stały się jakby odrębną kategorią, ich projektowanie, układ, zawartość oceniane są w coraz liczniejszych konkursach, o czym niejednokrotnie informowaliśmy na łamach Fototapety (Paris Photo, Fotofestiwal Łódź, Miesiąc Fotografii w Bratysławie). Powstały liczne wydawnictwa, które specjalizują się w wydawaniu publikacji, gdzie najważniejszym elementem jest obraz fotograficzny.
Każdy z fotografów, artystów, fotoreporterów, fotografów portretu, krajobrazu czy mody dąży do tego, by podzielić się swoimi dokonaniami nie tylko w postaci wystawy czy publikacji w czasopismach i magazynach. Książka, a właściwie papier okazuje się być najbardziej trwałym, mimo wszystkich zawieruch dziejowych nośnikiem i dokumentem. I pewnie długo jeszcze nic się nie zmieni w tej materii.
Dmitri Vyshemirsky „Königsberg, verzeih”PICTORICA Publishing, Kaliningrad, 2007
ISBN: 978-5-903782-01-7 (Russian cover)
ISBN: 978-5-903782-03-1 (German cover)
Album, który rozpocznie te nasze wybory, to „Dmitri Vyshemirsky / Königsberg, verzeih”. Tytuł bardzo prosty – podany tutaj z obwoluty w języku niemieckim, ale wewnątrz tego pokaźnego, ponad 230 stronicowego dzieła wszystkie teksty wydrukowane są w trzech językach: rosyjskim, niemieckim i angielskim. Autor zdjęć, Dmitrij Wyszomirski (dla uproszczenia przyjmiemy ortografię polską nazwiska), to fotograf, który z miastem związany jest od wczesnego dzieciństwa. Wszystkie fotografie wykonał w ciągu pięciu lat na początku XXI wieku (2000-2004).
Większość z nich powstała w mieście, ale duża cześć albumu zawiera też zdjęcia, które zostały zrobione w całej eksklawie tj. w Okręgu Kaliningradzkim, powstałym jak wiadomo w wyniku II wojny światowej na terenach Prus Wschodnich, a który teraz stanowi terytorium Federacji Rosyjskiej.
W tych czarno białych fotografiach – w albumie nie ma zdjęć kolorowych – zawarty jest nie tylko bardzo osobisty stosunek autora do fotografowanych miejsc, ale także próba ukazania fragmentu codzienności poprzez najzwyklejsze sceny w małych prowincjonalnych miejscowościach, gdzie uporczywie pojawiają się ślady przeszłości i zdają się one być nie do wyparcia. To dotyczy nie tylko niemieckich napisów wyłaniających się spod tynków nieodnawianych domów, architektonicznych ocalałych detali, ale i ruin dawnych kościołów, budynków przemysłowych np. na byłym wojskowym lotnisku na Mierzei Kurońskiej, ulicznych bruków, fasad resztek starych kamienic i podwórek Kaliningradu, Tylży czy Prawdinska (Friedlandu). Dmitrij Wyszemirski ze swoim aparatem dotarł na obrzeża miast, fotografował małe poniemieckie cmentarze, krajobraz przesycony mgłą i swoistą nostalgią niczym z przedwojennego reportażu Wańkowicza „Na tropach Smętka”. Zdjęcia jesiennych krajobrazów, zimowych ulic Kaliningradu, sztormu na betonowych nabrzeżach Bałtyku wzmagają tylko odczucie niepokoju, a nawet lęku.
Cały ten album przesycony jest skomplikowaną, trudną historią i – jak pisze w ciekawym eseju Olga Sezneva, pochodząca z Kalinigradu, mieszkająca obecnie w USA profesor socjologii – Wyszemirski jest artystą silnie związanym z tym miejscem, z pamięcią miejsca. Bo nie sposób przecież fotografować kaliningradzkich klimatów nie uwzględniając jego przeszłości.
Są w albumie zdjęcia gdzie widać współczesność, zwykłych mieszkańców pochłoniętych codziennymi sprawami, bawiące się na podwórkach dzieci, tłum mieszkańców oczekujących na peronie na nadjeżdżający pociąg, żołnierzy na wycieczce w miejscowym zoo, marynarzy szykujących się na jakąś paradę.
W innym eseju, autorstwa Iryny Czmierewej, znanej kurator fotografii, pojawia się pojęcie „antycznej tragedii” - „jego miasto to scena antycznej tragedii, miasto podobne do antycznego teatru”. Znamy takich fotografów, którzy kojarzą nam się nieodwołalnie z miastem, które uwieczniali: Berenice Abbott – Nowy Jork, Eugene W. Smith – Pittsburg, Brassai – Paryż, Emanuel Alvarez Bravo – Meksyk, Jan Bułhak – Wilno. Wszyscy oni próbowali odcisnąć własne piętno, własny styl, często przynależący do epoki, ale jednak mocno zindywidualizowany.
Wyszemirski również odciska swoje spojrzenie i utrwala własną wizję miasta i otaczającego go rejonu. Nie obawia się, że ten spójny i prawdziwy obraz może być dla nas zbyt monochromatyczny i pozbawiony atrakcyjnych elementów. Tak jak to doświadczone przez los miasto i leżąca trochę obok wartkich szlaków współczesności kraina.
Marek Grygiel
Album "Dmitri Vyshemirsky / Königsberg, verzeih" został wydany przy współpracy Miejskiej Galerii Artystycznej w Kaliningradzie i Fundacji Zeit-Stiftung z Hamburga, wydrukowany przez polską firmę ARW Fine Grain. Wydawnictwo PICTORICA Publishing, Kaliningrad, 2007
Zobacz też:
- Фотоальбом Дмитрия Вышемирского «Кёнигсберг, прости» (wydawnictwo Pictorica)
- Dmitry Vyshemirsky | Дмитрий Вышемирский (oficjalna strona autora)
Dmitrij Wyszemirski jest członkiem Rosyjskiego Towarzystwa Artystów Fotografików. Od 2015 roku mieszka i pracuje w Berlinie.
Przed 1990 Wyszemirski był fotografem prasowym w czasopismach kaliningradzkich; a od 1989 jest niezależnym fotografem. Pod koniec lat 80. podjął kilka wypraw w miejsca byłych obozów stalinowskich i stworzył cykl fotografii pt. „Dowód GUŁAGU”.
W 2004 roku Wyszemirski zrealizował cykl zdjęć „Królewiec - zadośćuczynienie” artystyczną refleksję nad Obwodem Kaliningradzkim jako kulturowym skrzyżowaniem, gdzie mozaika rosyjskiej rzeczywistości spotyka się z dziedzictwem kulturowym Prus Wschodnich. W 2008 roku ukazała się książka „Królewiec - zadośćuczynienie” (Königsberg, verzeih).
W 2007 roku Wyszemirski zrealizował cykl fotografii „Post–” - refleksyjne spojrzenie na poniemiecką i poradziecką przestrzeń kulturalną Obwodu Kaliningradzkiego, rosyjskiej eksklawy nad Morzem Bałtyckim. Przed 1945 rokiem rejon ten należał do Prus Wschodnich. Książka „Post–” została wydana w 2014 roku.
Dmitry Vyshemirsky is a member of the Russian Society of Art Photographers. As of 2015 he lives and works in Berlin.
Before the 1990s Vyshemirsky was a press photographer for Kaliningrad periodicals; and since 1989 has been a freelance photographer. In the late 1980s he undertook several expeditions to the places of former Stalin camps and created a series of photographs called “The GULAG evidence”.
In 2004, Vyshemirsky completed the series of photographs “Atonement for Königsberg” – an artistic reflection on the Kaliningrad region as a cultural crossroad where the mosaic of Russian reality meets the cultural heritage of East Prussia. A book “Atonement for Königsberg” (Königsberg, verzeih) was released in 2008.
In 2007, Vyshemirsky completed the series of photographs “Post–” – a reflexive view of the post-German and post-Soviet cultural space of the Kaliningrad region, a Russian exclave on the Baltic Sea. Prior to 1945 it was a part of Eastern Prussia. A book “Post–” was released in 2014.
Copyright © 1997-2025 Marek Grygiel / Copyright for www edition © 1997-2025 Zeta-Media Inc.