Lars Tunbjörk
Landet utom sig
Kulturhuset
Sergels torg 1, Stockholm
18.09.2025 – 18.01.2026

Lars Tunbjörk: Kraj poza sobą

Sztokholm przyzwyczaił nas do tego, że jeśli szukamy jakiejś ciekawej wystawy fotograficznej kierujemy nasze kroki do nieco oddalonego od centrum Fotografiska Museet. Tymczasem długie tradycje prezentowania świetnych wystaw ma również położony w samym centrum Kulturhuset.

Właśnie tam odbywa się bardzo ciekawa wystawa Larsa Tunbjörka (1956–2015), który był jednym z bardziej znanych szwedzkich fotografów, słynącym z umiejętności uchwycenia codzienności z ironią, czułością i głębokim zrozumieniem. Jego wystawa ”Landet utom sig” jest nową interpretacją kultowego cyklu z lat 90., uzupełnioną o niepublikowane wcześniej materiały. Ekspozycja nie tylko oddaje hołd dorobkowi Tunbjörka, ale także zachęca widzów do refleksji nad zmianami, jakie zaszły w szwedzkim społeczeństwie. Zdjęcia przedstawiają Szwecję w okresie przejściowym – gdy model społeczeństwa opiekuńczego ustępuje miejsca kulturze konsumpcji. Tunbjörk fotografuje miejsca codzienne i pozornie banalne: kampingi, centra handlowe, biura, sklepy i inne przestrzenie publiczne.

Ten okres przejściowy z ubiegłego wieku to kraj w kryzysie tożsamości, który zgodnie z tytułem jest „Poza sobą” (w dosłownym tłumaczeniu idiomatycznego tytułu)– „Kraj który wyszedł z siebie” tracący stabilizację i harmonię społeczną. Na zdjęciach Tunbjörka pojawiają się wnętrza biur, centrów handlowych, puste z reguły place w małych miasteczkach prowincjonalnych, pola namiotowe, place zabaw, składy maszyn rolniczych, fragmenty małomiasteczkowej architektury. Te zdjęcia przesycone są melancholią, a społeczeństwo portretowane przez Tunbjörka wydaje się zagubione i oderwane od dawnej równowagi. Styl Tunbjörka łączy humor i melancholię, często z nutą absurdu. Dzięki temu zdjęcia są zarówno zabawne, jak i poruszające – nie oferują nostalgii, lecz raczej refleksję nad współczesnością. Wystawa jest bogata wizualnie, intelektualnie i emocjonalnie, przypominając, że sztuka dokumentalna może być zarówno świadectwem epoki, jak i lustrem, w którym widzimy samych siebie.

Fragment wystawy. fot. Kulturuset, materiały prasowe

Sprzęt Larsa Tunbjörka, fragment wystawy. fot. Kulturhuset, materiały prasowe

Wczesne czarno białe fotografie Larsa Tunbjörka z okresu, gdy współpracował z lokalnymi czasopismami, fot. Kulturhuset, materiały prasowe

Fragment wystawy. fot. Kulturhuset, materiały prasowe

Wystawa „Poza sobą” Larsa Tunbjörka to coś więcej niż dokument o kraju w okresie przemian – to zwierciadło, w którym odbija się sposób, w jaki społeczeństwo kształtuje ludzkie życie. Jego fotografie pokazują chwile spokoju, zagubienia, ale jest w nich zawarty również element głębokiego człowieczeństwa. Niekiedy poprzez humor i ironię autor odsłania kruchość ludzkiej egzystencji oraz uniwersalne doświadczenie kiedy jest się „u siebie” a jednak poza. Dlatego jego prace pozostają wciąż aktualne. Uświadamiają nam nam jak ważne jest spostrzegać codzienność w której żyjemy i świat wokół, który współtworzymy.

Lars Tunbjörk oprócz wyczulenia na szwedzką codzienność, w późniejszym okresie zasłynął ze zdjęć wykonywanych w Europie i Stanach Zjednoczonych. Na jego kunszcie szybko poznali się eksperci fotografii, wykonywał zdjęcia np. do Magazynu New York Times’a. Sporym uznaniem darzył go wieloletni szef działu fotografii francuskiego dziennika Liberation, zmarły niedawno Christian Caujolle, który zaprosił Larsa Tunbjörka do słynnej agencji VU, której był założycielem.

Lars Tunbjörk podczas otwarcia swojej wystawy w Centrum Sztuki Współczesnej - Zamek Ujazdowski w Warszawie, 14.10.1994. Arch CSW ZU

Lars Tunbjörk podczas otwarcia swojej wystawy w Centrum Sztuki Współczesnej - Zamek Ujazdowski w Warszawie, po prawej Mika Larsson. 14.10.1994.. Arch CSW ZU

Dyrektor CSW ZU Wojciech Krukowski otwiera wystawę Larsa Tunbjörka w Centrum Sztuki Współczesnej - Zamek Ujazdowski w Warszawie, 14.10.1994.. Arch CSW ZU

Na koniec warto przypomnieć, że jedna z pierwszych zagranicznych wystaw Larsa miała miejsce w Centrum Sztuki Współczesnej na Zamku Ujazdowskim w Warszawie. Jej inicjatorką była Mika Larsson, dziennikarka i dokumentalistka, pełniąca wtedy rolę attachée kulturalnego w ambasadzie szwedzkiej w Warszawie. Współpracowała ona wcześniej przy ich niektórych wspólnych projektach i umożliwiła realizację tej bardzo interesującej wystawy otwartej 14 października 1994 roku, a więc kiedy jeszcze Lars Tunbjörk nie był tak powszechnie znany i doceniany. Co ciekawe wystawa w Warszawie prezentowała zdjęcia z tego samego cyklu ”Poza sobą”, który teraz w rozszerzonej wersji można zobaczyć w Sztokholmie.

Wysublimowana, bardzo charakterystyczna twórczość fotograficzna Larsa Tunbjörka ma trwałe i ważne miejsce w historii tego medium. Dobrze, że jest przypominana jako element współtworzący historię przemian społecznych i kulturowych naszych czasów.

Adam Erdheim
(współpraca MG)

Zobacz też:

Spis treści