LIETUVOS FOTOGRAFIJA VAKAR IR SIANDEN
Lithuanian Photography, Yesterday and Today,
Wydawca: Związek Fotografów Litewskich, Vilnius, 1997
-----------------------------------------------------------------------------Marek Grygiel
Najlepsza książka o współczesnej
fotografii litewskiej
Romualdas Rakauskas - z serii "Zidejimas" - 49, 1976 (from the series "Flowering" - 49)
z albumu "Lithuanian Photography Yesterday and Today", Vilnius, 1997
OTOGRAFIA LITEWSKA WCZORAJ I DZIŚ - ten tytuł bardzo trafnie oddaje charakter najnowszej publikacji, jaka ukazała się niedawno w księgarniach wileńskich. .Nie było by w tym nic nadzwyczajnego, bowiem w niewielkiej Litwie publikacji z zakresu fotografii ukazuje się pewnie więcej niż u nas, ale książka ta, a właściwie starannie wydrukowany album, jest dość szczególna. Zawiera to, co we współczesnej fotografii litewskiej jest najważniejsze : współgranie różnych kierunków i tradycji fotograficznych, jakie od szeregu lat wyodrębniły fotografię tego kraju na mapie Europy.
Aleksandras Macijauskas: is serijos "Lietuvos kaimo turguje" 5a, 1973 / From the series "Lithuanian Village Markets" 5a, 1973, z albumu "Lithuanian Photography Yesterday and Today", Vilnius, 1997
Nie ulega wątpliwości, że tradycja i krajobraz dominowały jeszcze do niedawna w fotografii litewskiej. Znakomite zdjęcia z życia wsi oraz litewskiego krajobrazu wykonywane w latach sześćdziesiątych przez tak znanych fotografów jak Antanas Sutkus, Aleksandras Macijauskas, Romualdas Rakauskas zdominowały na wiele lat zakres tematycznych zainteresowań twórców fotografii. Tradycja ta kontynuowana była bardzo udanie w latach siedemdziesiątych (Romualdas Pozerskis).
Antanas Sutkus : Tevo ranka 1964 / The Father's Hand
z albumu "Lithuanian Photography Yesterday and Today", Vilnius, 1997
Dzisiaj krajobraz fotografowany jest nieco inaczej, przy uwzględnieniu nowych możliwości technologicznych, tak jak to możemy zauważyć w serii doskonale skomponowanych panoramicznych wiejskich pejzaży Stasysa Żvirgżdasa, czy w miejskich monotonnych i z założenia banalnych widokach Vytautasa Balcytisa. Środowisko miejskie występuje również w pracach Algimantasa Kunciusa, który w cyklu Reminiscencje koncentruje naszą uwagę na różnych szczegółach występujących w każdym otoczeniu. Fragment okna, ściany wielkomiejskich bloków, kawałek odpadającego tynku oddziaływują swoją materią - powodują nasze zainteresowanie. Gdyby nie znalazły się na zdjęciach Kunciusa, pewnie wymknęłyby się naszej uwadze.
Romualdas Pozerskis - z cyklu : "Atlaidai" - 80 , 1978 / Lithuanian Pilgrimages - 80
z albumu "Lithuanian Photography Yesterday and Today", Vilnius, 1997
Algimantas Kuncius z serii : "Reminiscencijos" - 5, 1980
(from the series "Reminiscences - 5)
z albumu "Lithuanian Photography Yesterday and Today", Vilnius, 1997Inne nieco widzenie złożonej ówczesnej sytuacji i próba dotarcia do bardziej psychologicznych i socjalnych aspektów życia cechowało zdjęcia takich artystów jak np. Vytas Luckus (1943 - 1987). Ten nieżyjący już fotograf wyznał kiedyś : Fotografuję od 28 lat ale nadal nie wiem czym jest fotografia. Nie wiem też czym jest życie. Nie wiem... Jego fotografia jest bardzo szczera, a za przykład służą portrety osadzone w scenerii codziennego życia z cyklu "Krewni", który Luckus kontynuował przez szereg lat. Szkoda, że w albumie nie znalazło się także więcej miejsca dla podobnie odczuwającego, wrażliwego fotografa (także już niestety nieżyjącego) Virgiljusa Sonty (1952 - 1992). Jedna niewielka fotografia we wstępie nie daje możliwości zorientowania się w twórczości tego artysty.
Vytautas Balcitis : bez tytułu, 1987 , z albumu "Lithuanian Photography Yesterday and Today", Vilnius, 1997
Rimantas Dichavicius Iz serijos "Ziedai tarp ziedu" 1965-1989 / From the series "Blossoms Among Blossoms "; z albumu "Lithuanian Photography Yesterday and Today", Vilnius, 1997
Rimantas Dichavicius : is serijos "Ziedai tarp ziedu" 1965 - 1989 / From the series " Blossoms among blossoms" 1965- 1989; z albumu "Lithuanian Photography Yesterday and Today", Vilnius, 1997
Zainteresowanie bardziej światem wewnętrznym niż zewnętrznym pojawiło się w latach osiemdziesiątych u całej grupy fotografów młodszego pokolenia. Violeta Bubelyte w serii nagich autoportretów kontynuowanych od wczesnych lat osiemdziesiątych, i Snieguole Michelkeviciute z bardzo sławnym już cyklem męskich aktów to przykłady na bardziej niekonwencjonalne traktowanie ludzkiego ciała. Wyrwane z naturalnego otoczenia, w przestrzeniach nieomalże klaustrofobicznych oddają niepokój i stwarzają innego rodzaju doznania niż przesłodzone, przeestetyzowane akty Rimantasa Dichaviciusa.
Violeta Bubelyte: is serijos "Aktas" - 8 1985 / From the series "Nude" - 8
z albumu "Lithuanian Photography Yesterday and Today", Vilnius, 1997
Snieguole Michelkeviciute : is serijos "Moteris apie vyrus", 1977 - 1994
/ From the series "A Woman about Men", 1977 - 1994
z albumu "Lithuanian Photography Yesterday and Today", Vilnius, 1997
Osobna grupa to twórcy, dla których fotografia jest pretekstem do spowodowania refleksji typu ontologicznego, refleksji nad najbliższym otoczeniem, którego czasami nie jesteśmy w stanie dostrzec. Prace Alfonsasa Budvytisa, Remigjusa Treigysa, Alvydasa Luckusa, Gintautasa Trimakasa w dużym stopniu wychodzą już poza tradycyjnie rozumianą fotografię. Szczególnie dotyczy to tych dwóch ostatnich. Ich zdjęcia mają charakter abstrakcyjny, stają się czasami częścią instalacji o wyraźnym postkonceptualnym wydźwięku.
Gintautas Trimakas z serii "Plokstumos", Svetur (Vonia) 1990 / From the series "Surfaces : Far Away (Bathroom); z albumu "Lithuanian Photography Yesterday and Today", Vilnius, 1997
Alfonsas Budvytis : is serijos "Tylioji gamta" 1991 - 1996 / From the series Silent Nature; z albumu "Lithuanian Photography Yesterday and Today", Vilnius, 1997
Remigijus Treigys - od góry : 1/ Parkas - 1 1997 The Park 1; 2/ Parkas - 2 1997 The Park 2; 3/ Kolonos 1995 Columns
I na koniec portret - w najróżniejszych odmianach, przewijający się u wielu prezentowancyh w albumie twórców. Traktowany dosyć klasycznie (Sutkus, Algimantas i Mindaugas Cerniauskai) mający nadal wytrwałych kontynuatorów jak to ma miejsce w przypadku niedawnych portretów wykonanych przez Algimantasa Aleksandraviciusa, którego te ostatnie wizerunki sławnych i ważnych Litwinów nie zdążyły się zmieścić w albumie.2/
"Fotografia litewska, wczoraj i dziś" oprócz tego, że zaznajamia nas z twórczością fotografów współczesnych, pozwala także w kilku wstępnych artykułach napisanych przez Ramintę Jurenaite, Anri Vartanova, Skrimantasa Valionisa wniknąć w czasy nieco wcześniejsze, zrozumieć fenomen i odrębność litewskiej fotografii szczególnie po II wojnie światowej. Jeśli dodamy do tego, że album jest dwujęzyczny (pełna wersja angielska), posiada biogramy wszystkich autorów publikowanych zdjęć, a także zawiera najcelniejsze fragmenty tekstów które ukazały się w ostatnich latach za granicą (m.in. w Niemczech, USA, Wielkiej Brytanii - także w Polsce), ważniejsze artykuły teoretyczne z fachowej prasy litewskiej, wykaz wystaw fotografii litewskiej za granicą i w kraju możemy śmiało powiedzieć, że jest to publikacja o znaczeniu niemal encyklopedycznym. Wszystkim realizatorom tego przedsięwzięcia należą się słowa uznania - na wydanie takiej pozycji i znalezienie dostatecznej ilości sponsorów stać jedynie silne środowiska artystyczne, a do takich napewno zaliczyć można litewskie środowisko fotograficzne.
Zdjęcie na okładce :
Vitas Luckus z cyklu "Gimines"
1) "LIETUVOS FOTOGRAFIJA VAKAR IR SIANDEN - Lithuanian Photography, Yesterday and Today", Lietuvos fotomenininku sajunga, Vilnius, 1997
2) Wystawa Algimantasa Aleksandraviciusa, Kowno, luty 1998 por. w :
FOTOTAPETA (FTI - internet version), Warszawa - Toronto, luty, 1998
Romas Juskelis z serii "Rezerwiści" ("Rezervistai") 1982 from the series "Reservists", z albumu "Lithuanian Photography Yesterday and Today", Vilnius, 1997
Copyright © 1997-2012 Marek Grygiel / Copyright for www edition © 1997-2012 Zeta-Media Inc.
e-mail: fti@zeta-media.com
