Współczesna fotografia słowacka
Wybór: Dr Václav Macek
Centrum Sztuki Współczesnej - Piwnice
29 lutego - 2 kwietnia br.
Otwarcie: 28 lutego 2000 r.

 

Współczesna fotografia słowacka

 

INGRID PATOCKOVA, "Banalne pribehy" (O pocasi) / "Banal Stories" (On weather), 1997
Współczesna fotografia słowacka, wystawa w CSW w Warszawie, 29.II-2.IV.2000 r.

 

D POPRZEDNIEJ, dużej zbiorowej wystawy współczesnej fotografii słowackiej minęło już blisko 10 lat. Wtedy, gdy istniało jeszcze państwo o nazwie Czechosłowacja pokaz prac tylko słowackich fotografów był już pewnym sygnałem mających nastąpić zmian. Do tych zmian przyczyniło się również powstanie katedry mediów wizualnych na Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Bratysławie w 1990 roku. Po raz pierwszy zainteresowani absolwenci szkół średnich mogli studiować na wyższej uczelni na Słowacji nie musząc wyjeżdżać na studia do Pragi. Pierwsi absolwenci obronili swoje prace w 1996 roku i odtąd corocznie kończy studia wielu młodych fotografów. Poszerzenie kontaktów z fotografią innych krajów, możliwość swobodniejszego podróżowania, wymiany wystaw i kontaktów artystycznych ze znaczącymi ośrodkami fotografii w Europie i na świecie jest wynikiem odbywającego się również od początku lat 90-tych w Bratysławie Festiwalu Sztuki Fotograficznej pod nazwą "Miesiąc Fotografii". W ciągu tych blisko 10 lat istnienia Miesiąca Fotografii zaprezentowano na nim artystów z wielu krajów, kładąc nacisk na fotografie krajów środkowo i wschodnioeuropejskich, a także prezentując retrospektywy kilku artystów o renomowanych już nazwiskach (Koudelka, Salgado, Mann,Hosoe, Leibovitz, Witkin i in.)

Regularny kontakt z fotografią innych krajów, własne, na wysokim poziomie stojące szkolnictwo wyższe w zakresie fotografii, a także czerpanie ze 150 letniej bogatej tradycji fotograficznej na Słowacji powoduje, że fotografia jest tą dziedziną twórczości która na Słowacji rozwija się w ostatnich latach bardzo ekspansywnie.

Wystawa w całości przygotowana przez Václava Macka, najwybitniejszego znawcę współczesnej sceny fotograficznej na Słowacji, została podzielona na kilka części.

Fotografia dokumentalna, doznała nowych impulsów po tzw. "aksamitnej rewolucji" 1989 roku. Do znanych wcześniej Karola Kallay'a i Tibora Huszara, dołączyli młodsi Filip Vanco, Miso Suchy, którzy fotografie dokumentalną zaczęli traktować bardziej subiektywnie. Wtedy powstały reportaże o mniejszości cygańskiej mieszkającej na Słowacji, utrwalona została wizyta papieża Jana Pawła II a także sceny z codziennego życia małych miasteczek głównie we wschodniej Słowacji.

Dokument traktowany bardziej jako zapis socjologiczny otoczenia to prace m.in. Lubo Stacho, Jana Strby, a od II połowy lat 90. prezentowanego na wystawie Tibora Takatsa. Zwraca on uwagę na różnicowanie się słowackiego społeczeństwa zdając relację z życia młodej, nowej inteligencji.

VASIL STANKO, "Divadlo w zrkadiach" / "Theatre at Mirrors", 1996
Współczesna fotografia słowacka, wystawa w CSW w Warszawie, 29.II-2.IV.2000 r.

 

VASIL STANKO, 1995
Współczesna fotografia słowacka, wystawa w CSW w Warszawie, 29.II-2.IV.2000 r.

 

Inna silna tendencja w słowackim dokumencie lat 90-tych to fotografia o charakterze epickim. Jej przesłanie to nie pojedyncze zdjęcie a raczej całe serie drążące jeden problem. W ramach tej tendencji powstało na Słowacji (jak i poza nią) szereg ciekawych projektów.

Pavol Breier zapisał codzienność Oravy i Liptova a Andrej Ban, reporter prestiżowych magazynów "Reflex" i "Mlady svet", koncentrując się przez kilka lat na wybranym temacie (np. pielgrzymek religijnych) stworzył intensywny zbiór fotograficzny, utrwalający przemiany społeczne ostatnich lat. Swoje najbardziej przejmujące serie fotografii wydał ostatnio w formie zbioru pt. "Inna Słowacja" ("Ine Slovensko 1989-1999").

 

PAVOL BREIER "Vianoce" "Christmas", 1995
Współczesna fotografia słowacka, wystawa w CSW w Warszawie, 29.II-2.IV.2000 r.

 

ANDREJ BAN, "JASLOVSKE BOHUNICE", 1993
Współczesna fotografia słowacka, wystawa w CSW w Warszawie, 29.II-2.IV.2000 r.

 

ANDREJ BAN, "Levoca", 1996
Współczesna fotografia słowacka, wystawa w CSW w Warszawie, 29.II-2.IV.2000 r.

 

Fotografia manipulowana, inaczej przetwarzana miała zawsze znacznie większe znaczenie w fotografii słowackiej, niż mogłoby to się wcześniej wydawać. Już w latach 70. Prace Miloty Havrankovej odznaczały się bogactwem ekspresji na skutek różnego rodzaju przetworzeń dokonywanych w ciemni fotograficznej. Eksperymenty te zostały trochę przytłumione w latach 80-tych przez tzw. fotografie inscenizacyjną, ale ostatnio znowu są bardzo widoczne i zdobywają sobie uznanie wielu fotografujących. Jednym z najbardziej znanych i konsekwentnych artystów na tym polu jest Peter Zupnik.

Otaczająca nas realność i zwykłe przedmioty przetwarza w wyimaginowany świat baśni.

Bliski jest mu surrealizm, np. na jego zdjęciach pojawia się latająca ryba, a poetyckie, nastrojowe krajobrazy wykreowane są często w oparciu o świat roślin i świat widziany oczyma dziecka.

Inną propozycją z obszaru fotografii przetworzonej są prace artystki najmłodszego pokolenia Ingrid Patockovej, studiującej w Wyższej Szkole Sztuk Pięknych u Miloty Havrankovej.

Jej cykl portretów pt."Banalne historie" poprzez umieszczenie i domalowanie dodatkowych elementów uwiecznionym postaciom jest w rzeczywistości próbą dotarcia do ich prawdziwego wnętrza i materializacją ich snów. Techniką, która nadal jest dość atrakcyjna dla wielu twórców jest collage. Luba Lauffova, posługująca się kolażem od końca lat 70. nadal znajduje w tej technice nadal wiele inspiracji. Jej prace nawiązujące do malarstwa Rene Magritta to inscenizowany cykl kolorowych fotografii pt. "Motyle". Idylliczne sceny zawierają silne akcenty erotyki, swoistego biologicznego sensualizmu i grozy.

Reakcją na silne tendencje konceptualne lat 80 to staje się fotografia oparta o wyobraźnię nazywana niekiedy imaginatywną . Ta tendencja tak silnie zaważyła na fotografii słowackiej, że została podsumowana specjalną dużą wystawą pt. "Slovenska imaginativna fotografia 1981 - 1997". Zaprezentowano na niej prace wielu znanych już szeroko w świecie fotografów średniego pokolenia takich jak :Judita Csaderova, Jan Kriźik,Tono Stano, Rudo Prekop, Kamil Varga, Pavel Pecha i in. Wystawa ta w wyraźny sposób dowiodła, że jest to wiodąca tendencja w fotografii słowackiej ostatnich dekad.

Prace Jozefa Sedlaka bazujące na technice wielokrotnej ekspozycji dotykają egzystencjalnych problemów współczesnego człowieka i są symboliczną relacja z podświadomości. Ich metafizyczny charakter kontrastuje z pracami Robo Kocana, artysty młodszego pokolenia. Kocan konstruuje swoje wizje w oparciu o realne elementy otaczającego nas świata. W jego kolorowych krajobrazach przydomowego ogrodu pojawiają się akwariowe rybki, a w skalistym krajobrazie pustyni dalekich egzotycznych krajów występują dosyć tajemnicze ufoludki przypominające mini strachy na wróble. W żółtych kwiatach forsycji lądują maleńkie spadochrony. Świat realnych zagrożeń zamienia się w wizję bajkowej opowieści.

JOSEF SEDLAK, "SMILE - PROBLEMS ABOUT NOKES'S WARP", 1998
Współczesna fotografia słowacka, wystawa w CSW w Warszawie, 29.II-2.IV.2000 r.

 

PETER ZUPNIK, "Korab snov" / "Barque of dreams", 1996-1998
Współczesna fotografia słowacka, wystawa w CSW w Warszawie, 29.II-2.IV.2000 r.

"Tranformacje ciała" to cykl fotograficzny Vasila Stanko. Tytuł tej pracy właściwie oddaje zamierzenia autora, który traktuje ludzkie ciało jak uległy mu plastyczny materiał, z którego tworzy osobliwe kompozycje, nie podlegające prawom grawitacji. Nagie ciała stają się u Stanki materią abstrakcyjną, która kształtuje również przestrzeń. Są to prace najbardziej zbliżone do fotografii inscenizowanej, ale posiadające własną geometryczną .dynamikę i równowagę.

Udział fotografii w różnego rodzaju instalacjach zdobywa sobie coraz większe uznanie, szczególnie wśród artystów młodszego pokolenia. Nie bez znaczenia jest fakt powołania w latach 90.w bratysławskiej akademii wydziału Mediów Wizualnych.

 

JOSEF SEDLAK, "PRESILOK MYSLIENOK 1+1" / "Predominance of Thoughts", 1995
Współczesna fotografia słowacka, wystawa w CSW w Warszawie, 29.II-2.IV.2000 r.

 

Pośród artystów którzy rozciągają zakres swojej działalności poza fotografię wymienić należy Petera Meluzina, Jane Zelibska i Stano Filko. Ten ostatni, związany z europejskimi poszukiwaniami w obszarze sztuki konceptualnej wystawiał już swoje prace w ramach autorskiej wystawy w Małej Galerii PSP-ZPAF w Warszawie w 1978 roku.

Innym artystą, który dosyć wcześnie zaczął eksperymentować z wprowadzeniem fotografii w obszar sztuk plastycznych jest Rudo Sikora. Już w latach 70. interesował się relacją monumentalnego malarstwa do fotografii. Znamienna jest też jego praca fotograficzna z 1996 roku pt. "Grób Malewicza" w której użył motywów krzyży i kwadratów słynnego awangardzisty.

Innym artystą odwołującym się do klasyki XX wiecznej sztuki awangardowej jest Peter Ronai, który używa w swoich realizacjach video fragmentów fotografii uzyskując dadaistyczny efekt montażu. Ladislava Cernego zajmuje głównie upływ czasu, przemiana rzeczy i świata . Wychodzi od idei spirali i twierdzi, że wszystko co jakiś czas powtarza się. Podobnie jak życie fizyczne, kultura podlega dekompozycji i stałej odnowie myśli. By to uzmysłowić używa fluoryzujących liter, które odczytać można tylko jedynie wtedy gdy następuje moment ponownego włączenia światła. Wtedy myśl na nowo, jak spirala powraca do odbiorcy. Pomocna w tym jest fotograficzna projekcja pomagająca dokonać odczytu.

Prezentacja prac 12 artystów współczesnej fotografii słowackiej jest próbą przedstawienia dominujących tendencji jakie nasiliły się bądź ujawniły w ostatnich latach w fotografii tego kraju. Jest to oczywiście pewien wybór nie wyczerpujący w całości bardziej złożonego obrazu fotografii artystycznej na Słowacji. A obraz ten to dbałość o kontynuację wartości które pojawiły się wcześniej, jak również próba poszukiwania nowej tożsamości, w zupełnie już zmienionej sytuacji polityczno-społecznej.

Marek Grygiel

Bibliografia :

 


ROBO KOCAN, "Sipkove akvarium" / "Hip Aquarium", 1995
Współczesna fotografia słowacka, wystawa w CSW w Warszawie, 29.II-2.IV.2000 r.

 

LADISLAV CARNY, "TRNSSUBSTANCIA" / "Transsubstantion", 1995
Współczesna fotografia słowacka, wystawa w CSW w Warszawie, 29.II-2.IV.2000 r.

 

PETER RONAI, "Z mesta von" / "Out of the Town", 1998
Współczesna fotografia słowacka, wystawa w CSW w Warszawie, 29.II-2.IV.2000 r.


RUDOLF SIKORA, "SAM PROTI SEBE" / "ME AGAINST MYSELF", 1995
Współczesna fotografia słowacka, wystawa w CSW w Warszawie, 29.II-2.IV.2000 r.

 


Spis treści

Copyright © 1997-2012 Marek Grygiel / Copyright for www edition © 1997-2012 Zeta-Media Inc.
e-mail: fti@zeta-media.com