Wystawa Tadeusza Rolke

Nieco dawniejsze fotografie

Marek Grygiel

Click here
for English
version of
this page

ADEUSZ ROLKE (ur. 1929) fotografować zaczął w latach pięćdziesiątych, które nie były być może najlepszym czasem dla polskiej fotografii. Szczególnie ich pierwsza połowa, kiedy to podobnie jak w sztukach plastycznych dominowały założenia socjalizmu realistycznego. Również reportaż, jako dziedzina najbliżej związana z codziennym życiem podlegał ograniczeniom cenzorskim. Fotografia w prasie istniała jako lukrujący rzeczywistość dodatek, a wszelkie próby przekroczenia takiej konwencji nie miały szans powodzenia.

Pierwsze próby fotograficzne Tadeusza Rolke - wykonane prostym aparatem niemieckim Welta - zastały natychmiast zauważone przez znanego warszawskiego fotografa Adama Kaczkowskiego, który prowadził zakład usługowy na Nowym Świecie w Warszawie. To przyczyniło się do tego, że Rolke głębiej zainteresował się fotografią. Zamierzoną edukację w tym kierunku przerwał pobyt w więzieniu, gdzie Rolke znalazł się jako jedna z tysięcy ofiar stalinizmu. Jedyną pracę jaką mógł podjąć po wyjściu na wolność była praca fotolaboranta w Państwowych Zakładach Optycznych. To oczywiście nie dawało poczucia satysfakcji i po jakimś czasie Tadeusz Rolke mógł zatrudnić się w Państwowych Zakładach Fotoprzezroczy na ulicy Ogrodowej.

Fotoreportaż o Cyganach, Pruszków k. Warszawy, ok. 1960 r.

Jednakże dosyć prymitywne i monotonne zadania fotograficzne jakie musiał wykonywać spowodowały (na zasadzie kontrastu) szersze zainteresowanie fotografią reportażową. W 1958 roku otrzymał dwie drugie nagrody na Ogólnopolskiej Wystawie Fotografii. Nie otrzymał pierwszych nagród, gdyż jego prace zanadto pokazywały nie uszminkowaną rzeczywistość. Były to zdjęcia obrazujące trudne warunki życia Cyganów w podwarszawskich miejscowościach. Fotografowanie wprost na ulicy, próba interwencyjnego reportażu społecznego nie mieściła się w ówczesnych kanonach fotografii pomimo stałych prób jakich dokonywali fotografowie pracujący głównie w tygodniach "Świat" czy "Stolica". Pomimo tego jeden z recenzentów "Trybuny Ludu" napisał, że Rolke jest cudownym dzieckiem fotografii polskiej.

Ten pierwszy artystyczny sukces zadecydował, że został zaproszony do Związku Polskich Artystów Fotografików. Wkrótce potem zaczął pracę w tygodniku "Stolica". Niestety po trzech latach współpraca się skończyła - powodem były zamówienia na zdjęcia ze strony jednego z najbardziej poczytnych tygodników - "Paris Match". W tych czasach współpraca z kapitalistycznym pismem nie miała szans powodzenia.

To dosyć przykre doświadczenie spowodowało jednak, że Tadeusza Rolke zaprosił do współpracy Lech Zahorski, dyrektor artystyczny miesięcznika "Polska", pisma stojącego na wysokim poziomie edytorskim, pomimo pewnych ograniczeń, cieszącego się dużym prestiżem na dosyć ubogim wtedy rynku prasowym naszego kraju. Tadeusz Rolke wykorzystał w pełni szansę jaka mu została dana i przez następną dekadę był jednym z najbardziej twórczych fotografów. Fotografował także modę, głownie dla krakowskiego "Przekroju"

Wtedy to właśnie jeszcze bardziej zbliżył się do środowiska artystycznego. Stał się bliskim przyjacielem Romana Cieślewicza, który wtedy prowadził najlepsze chyba pismo lat sześć dziesiątych w Polsce, owiane już pewną legendą "Ty i ja".

Kolekcja mody Grażyny Hase

Przyjaźń i bliskie kontakty Tadeusza Rolke z najwybitniejszymi artystami zaowocowała wieloma portretami tak znanych postaci jak : Henryk Stażewski, Alina Szapocznikow, Tadeusz Kantor, Piotr Skrzynecki i wielu innych. Rolke, jako jedyny chyba fotograf, mając uznanie i zaufanie artystów dokonał unikatowych zdjęć z początków istnienia Galerii Krzywego Koła i później Galerii Foksal w Warszawie.

Piotr Skrzynecki

Gęstniejąca politycznie atmosfera końca lat sześćdziesiątych, wydarzenia marcowe 1968 roku i interwencja krajów Układu Warszawskiego w Czechosłowacji spowodowały, że wyjechał z kraju na następne 10 lat, które spędził w Niemczech osiedlając się w Hamburgu. Po trudnym początkowo okresie, dzieląc nie łatwą dolę emigranta (przez sześć lat obowiązywał go zakaz powrotu do kraju) nie porzucił fotografii. W kilku miastach niemieckich prezentował wystawę w ramach współpracy z Akcją "Znaki Pokuty", która miała charakter edukacyjny, dokumentowała pobyty niemieckiej młodzieży w miejscach martyrologii związanych z II wojną światową.

Elita PRL-u: Władysław Gomułka, Józef Cyrankiwicz, Aleksander Zawadzki, Nina Andrycz

W Hamburgu zrealizował cykl fotograficzny o funkcjonowaniu jednego z największych w Europie targowisk pt. "Fischmarkt". Był to dokumentalny zapis bardzo określonego, zanikającego środowiska zawodowego w które było niezwykle trudno przeniknąć by oddać jego właściwy klimat. Wystawa ta spotkała się z bardzo przychylnym przyjęciem prasy niemieckiej, prezentowana była również w Polsce, w momencie gdy Rolke otrzymał nowy paszport i ponowną możliwość odwiedzin kraju.

W 1980 roku prezentuje w Starej Galerii ZPAF w Warszawie swoją autorską wystawę "Świat to teatr" która zawiera prace dokumentujące ważne europejskie festiwale teatralne w Nancy, Fools Festival w Amsterdamie i Teatr Narodów w Hamburgu. Od 1982 roku zaczyna się jego stała współpraca z niemieckim pismem o sztuce ART, gdzie zamieszcza zdjęcia będące bardzo indywidualnym zapisem dokumentacyjnym dokonań polskich artystów. Kolejną dużą wystawą, której jest głównym pomysłodawcą i realizatorem jest zbiorowa wystawa "Przemoc, seks, nostalgia". Wystawa została otwarta w 1989 roku w Starej Galerii ZPAF w Warszawie i wywołała sporo kontrowersji. Od kilku lat Tadeusz Rolke współpracuje także z "Magazynem Gazety Wyborczej", gdzie zamieszcza fotografie reportażowe np. z otwarcia wystawy i pobytu Edwarda Krasińskiego na Wołyniu, a także zdjęcia dotyczące działalności współczesnych artystów polskich.

Pantomima
Wrocławska

"Lata sześćdziesiąte"

Fotografie Tadeusza Rolkego prezentowane na tej wystawie są niewielkim fragmentem z jego bogatego dorobku zamkniętego klamrą ponad 40-letniej twórczości. Lata sześćdziesiąte w jego obiektywie stają się zapisem dokumentalnym ale nie przysypanym patyną czasu. Jest w nich siła bezpośredniej rejestracji różnorodnych przejawów codziennego życia. W banalnych niekiedy scenach zawarty jest duży ładunek ciepła i ciekawości dla zwykłego człowieka. To być może dlatego bohaterami tych fotografii stają się dzieci - najbardziej autentyczni bohaterowie tych mini esejów. Klimat poezji zawarty w tych czarno białych fotografiach pozwala zanurzyć się w tak nieodległą przeszłość i przywołać fragmenty czasu, który oddala się bezpowrotnie. Ten rodzaj fotografowania, kładący nacisk na humanistyczne wartości ma w historii znakomitych reprezentantów w osobach tak znanych mistrzów kamery jak Cartier- Bresson, Doisenau, Robert Frank, Harry Callahan.

Jazz nad Odrą

W Polsce środowisko fotografów współpracujących z tygodnikiem "Świat" (Władysław Sławny, Jan Kosidowski, Wiesław Prażuch, Konstanty Jarochowski), z miesięcznikiem "Polska" (Marek Holzman, Piotr Barącz, Irena Jarosińska, Eustachy Kossakowski) czy z krakowskim "Przekrojem" (Wojciech Plewiński, Zbigniew Łagocki) na trwałe zapisze się w historii tego gatunku fotografii. Nie zabraknie tam również prac Tadeusza Rolkego, który we właściwy sobie sposób, nieco z dystansu i z poczuciem osobliwego humoru oddał niezwykle trafnie klimat tamtych lat. Może dlatego oglądamy tak chętnie te czarno białe fotografie właśnie dzisiaj, w dobie wirtualnych rzeczywistości i cyfrowych przetworzeń obrazu. Przemawiają one do nas nie tylko poetyckim nastrojem, ale zwierają spore obszary prawdy stale obecnej w naszej pamięci.

Tadeusz Rolke studiował historię sztuki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim i Uniwersytecie Warszawskim. Mieszka w Warszawie.

Fot. W.Gorlewski/GW.

Wystawa Tadeusza Rolkego "Fotografowałem lata sześćdziesiąte i nie tylko..." prezentowana była w Centrum Sztuki Współczesnej - Piwnice Zamku Ujazdowskiego - od 17 czerwca do 14 września 1997 r.
W tym samym czasie w galerii Instytutu Goethego w Warszawie odbywał się pokaz tego samego autora p.t.: "Made in Germany".

Zobacz też:

Więcej zdjęć Tadeusza Rolkego

Tadeusz Rolke w Wilnie.

Spis treści