Polska egzotyczna i ciekawa

© Werner Bischof / Magnum Photos – Warszawa, 1948

Fotografie się ogląda, o fotografii się rozmawia ale o fotografii można również poczytać. I warto, szczególnie gdy natrafi się na wydany niedawno album fotografów legendarnej agencji Magnum, którzy odwiedzali Polskę w latach powojennych w okresie od 1948 do czasów tzw. Pierwszej Solidarności czyli 1981 roku.

Autorką koncepcji i wyboru zdjęć jest Anna Brzezińska, fotografka, fotoedytorka, kuratorka wielu wystaw, członkini jury konkursów fotograficznych, kierowniczka działu fotograficznego dziennika Rzeczpospolita w latach 1990-2004, wieloletnia dyrektorka działu fotograficznego polskiej agencji Prasowej współpracowniczka Agencji France Presse.

Legendarni fotografowie w Polsce
Capa Seymour Barbey i inni
Dom Spotkań z Historią
Warszawa 2021
ISBN 978-83-66068-28-5

To szerokie i profesjonalne doświadczenie pozwoliło jej sięgnąć do zasobów Agencji Magnum i przypomnieć zdjęcia kilkunastu członków tej elitarnej i owianej legendą agencji. Zdjęcia jakie wykonali w Polsce przyjeżdżając tutaj jako specjalni wysłannicy obsługujący ważne i historyczne wydarzenia, jak również fotografując odbudowujący się po pożodze wojennej kraj na trwałe weszły do światowego kanonu fotografii reportażowej.

Co ich przyciągało do Polski? Jak słusznie zauważa Chris Niedenthal w bardzie ciekawej rozmowie z Anną Brzezińską na początku albumu : „Fotoreporterzy są wszędzie tam, gdzie coś się dzieje – w czasie przełomów, zmian, a Polska, która po II wojnie światowej znalazła się w strefie wpływów radzieckich, była egzotyczna i ciekawa.” Tak więc nasz kraj stał się niezwykle atrakcyjny dla młodych fotografów z Zachodu. Chris Niedenthal odnosi to również do siebie, kiedy to już na początku lat siedemdziesiątych przyjechał do kraju swoich rodziców. Ta rozmowa pomysłodawczyni albumu z najbardziej być może uznanym polskim fotoreporterem wnosi bardzo dużo do zrozumienia kontekstu powstawania tych fotografii, motywów jakimi kierowali się słynni fotografowie, a ponieważ reprezentowali różne style i sposoby fotografowania, powstał w ten sposób zbiór niezwykle interesujący dla współczesnego odbiorcy.

© agk-images / Erich Lessing — Kopalnia Węgla Kamiennego Szombierki, bocznica kolejowa, Bytom, 1956

© Marilyn Silverstone / Magnum Photos — Powstańcy warszawscy podczas pierwszych oficjalnych obchodów rocznicy powstania przy Grobie Nieznanego Żołnierza, Warszawa, 1957

Poczynając od takich sław jak Robert Capa, Werner Bischof, David Seymour, których zdjęcia zrujnowanej Warszawy otwierają tę publikację. Kto pamięta, że widok rozległego po horyzont gruzowiska getta uwiecznił Robert Capa a słynne zdjęcia ocalałych z Powstania dzieci w tym ikoniczna fotografia Tereski Adwentowskiej ilustrująca traumę wojenną, to dzieło pochodzącego z Warszawy Davida Seymoura, współzałożyciela Magnum. Są w albumie fotografie Ericha Lessinga, który w Polsce pojawiał się kilkukrotnie i wykonał dziesiątki zdjęć z których możemy zobaczyć jak wyglądało życie lat Polski Ludowej w latach pięćdziesiątych. Lessing fotografował nie tylko tzw. życie codzienne ale również wydarzenia o charakterze społecznym i kulturowym np. pierwsze wybory miss piękności w Sopocie w 1956 roku. W albumie pojawiają się zdjęcia tak znanych fotografów jak Eliott Erwitt, który Polskę wizytował kilkukrotnie, również później, kiedy miał swoje indywidualne wystawy w Yours Gallery czy w Leica Gallery.

Album dostarcza nam także pewnego rodzaju odkryć – zdjęcie Lecha Wałęsy ze stoczni gdańskiej z 1980 roku zrobione przez Jean Gaumy, zdjęcie które swoją autentycznością obiegło liczne publikacje na całym świecie, czy niezwykła fotografia amerykańskiej fotografki Marylin Silverstone na której widzimy kobiety kombatantki, uczestniczki Powstania Warszawskiego z obchodów zaledwie (wtedy)10 rocznicy tego tragicznego wydarzenia.

Na szczególną uwagę zasługują reportaże z Polski Bruno Barbeya. Był w naszym kraju już w latach 60. ub wieku, kiedy fotografował wizytę generała de Gaulle’a, ale chyba najwartościowszym zapisem są jego barwne zdjęcia, wykonane w czasie podróży po Polsce tuz przed ogłoszeniem Stanu Wojennego w grudniu 1981 roku. W rozmowie z Anną Brzezińską, Chris Niedenthal opowiada o spotkaniu i zaprzyjaźnieniu się z Barbeyem podczas jednej z pielgrzymek Papieża Jana Pawał II do Polski z kkońcem lat 70. Również Tadeusz Rolke pamięta Bruno Barbeya kiedy to sfotografował go znużonego snem w czasie fotografowania wizyty De Gaulle’a w Polsce w 1967 roku. Bruno Barbey miał wielu znajomych w naszym kraju, co dało się zauważyć kiedy to całkiem niedawne jeszcze odwiedzał rokrocznie Paris Photo. Niestety odszedł wiosną br. w czasie powstawania tego albumu, Chris Niedenthal nie otrzymał już od niego odpowiedzi na mail który do niego wysłał.

© Henri Cartier-Bresson / Magnum Photos — Warszawa, 1956

© agk-images / Erich Lessing — Sobotnie popołudnie w wesołym miasteczku na skwerze między aleją Przodowników Pracy i ZMP-owców (obecnie Park Szwedzki) w pobliżu skrzyżowania alei Solidarności i ulicy Mierzwy. Nowa Huta, dzielnica Krakowa, 1956

Album „Legendarni fotografowie w Polsce” oprócz tego, że możemy podziwiać zdjęcia tak wspaniałych fotografów oraz okoliczności ich powstania, dostarcza jeszcze sporo wiedzy na temat ich szerszej działalności i miejsca na mapie historii fotografii światowej.

Sprawia do część albumu gdzie Małgorzata Purzyńska opracowała wnikliwe i szczegółowo biografie artystyczne wszystkich autorów z podaniem źródeł i linków, co dodatkowo wzmacnia tę niezwykle cenną dla wszystkich miłośników fotografii pozycję.

Po obejrzeniu tych zdjęć, miałoby się również ochotę zobaczyć je na dużej wystawie, co być może, miejmy taką nadzieję, jeszcze się zdarzy, biorąc pod uwagę aktywną i wartościową działalność wystawienniczo-wydawniczą Domu Spotkań z Historią.

Marek Grygiel

© agk-images / Erich Lessing — Pierwsze wybory miss piękności w powojennej Polsce. Konkurs przyciągnął takie tłumy, że imprezę przeniesiono na dach arkad przy molo, Sopot, 1956

© Elliott Erwitt / Magnum Photos — Warszawa, 1964

© Bruno Barbey / Magnum Photos — Dzielnica Kazimierz, Kraków, 1981

W FOTOTAPECIE poprzednio m.in.:

Spis treści