Centrum im. Ludwika Zamenhofa
Białystok, ul. Warszawska 19
11 kwietnia - 7 czerwca 2015 r.

Tadeusz Rolke: Miejsca. Rekonstrukcja.

Tadeusz Rolke: Warszawa, 1969. Sesja mody Barbary Hoff w Alejach Jerozolimskich.

Słowa, które najczęściej pojawiają się w kontekście twórczości Tadeusza Rolke to człowiek i miejsce. Tytuł obecnej wystawy jest szczególnym odniesieniem do jednej z wcześniejszych ekspozycji, która odbyła się przed dziesięcioma laty w Paryżu i tak właśnie została zatytułowana: Miejsca (org. Lieux). Część prac stanowiących obecną prezentację była tam pokazana akcentując miejsce szczególne czyli Paryż, gdzie autor znalazł się po raz pierwszy w 1965 roku. Wybór tych kilku fotografii nie był łatwy, ale – w moim odczuciu – oddają one główne nurty zainteresowań fotografa z tamtego okresu, jego subiektywne ujęcie tematu, umiejętność uchwycenia nastroju danej chwili w nieomal reporterskim skrócie. Można zatem powiedzieć, że jest to opowieść o ludziach i miejscach rozciągnięta w czasie.

Tadeusz Rolke: Warszawa, 1961. Wojciech Młynarski . Wykonawca i autor tekstów piosenek, librett, poeta, tłumacz. Bazar na ulicy Polnej. W latach Polski Ludowej przy ulicy mieściło się targowisko warzywne i owocowe, gdzie dostępne były produkty spożywcze np. nieosiągalne w normalnych sklepach.

Tadeusz Rolke: Warszawa, 1967. Charles de Gaulle (1890-1970). Wizyta prezydenta Francji w Polsce, powitanie na lotnisku Okęcie w Warszawie. Była to bardzo ważna wizyta, w czasie której de Gaulle był entuzjastycznie witany przez wiwatujące na jego cześć tłumy. W przemówieniu radiowo-telewizyjnym na zakończenie powiedział po polsku: “Dziękuję! Żegnajcie! Niech żyje Polska, nasza droga, szlachetna, waleczna Polska!”.

Tadeusz Rolke: Warszawa, 1970. Małgorzata Braunek (1947-2014). Aktorka znana z licznych ról filmowych i teatralnych, grała w filmach Andrzeja Wajdy, Kazimierza Kutza, Andrzeja Żuławskiego, a także w Teatrze Narodowym. W latach 80. przestała pracować zawodowo. Po przerwie wróciła do aktorstwa ok. 2000 roku. Była buddystką, wspierała akcje na rzecz praw zwierząt.

Jeśli uświadomimy sobie, że na prezentowanej w Centrum Zamenhofa wystawie pierwsze zdjęcia pochodzą z lat 50., a ostatnie były zrobione w ubiegłym roku, to dojdziemy do wniosku, że propozycja skondensowanego pokazu jest zabiegiem nieomalże karkołomnym. Wiele z tych ujęć jest na trwałe wpisanych w fotograficzny kanon autora, ale są tu również i takie, które pojawiają się po raz pierwszy, wydobyte z bogatego archiwum tysięcy negatywów.

Pokazane się tu, wykonane w ramach specjalnych sesji, postaci znane publicznie, ludzie sztuki, kultury, ale również bohaterowie anonimowi, niekiedy uchwyceni w sytuacjach niezdefiniowanych, szybkich i nieupozowanych.

Rekonstrukcja ma tu znaczenie podwójne: odnosi się do samych fotografii przywróconych niejako z tamtej paryskiej wystawy, ale również poprzez dodanie mniej znanych, równie wyrazistych zdjęć z tamtych czasów, tworzy rekonstrukcję czasu rozumianego jako pewna zamknięta już epoka.

Tak rozumiana rekonstrukcja zderza również techniki wykonania zdjęć – na wystawie są fotografie barytowe, wykonane w ciemni fotograficznej, tak jak to było na wystawie paryskiej, i zdjęcia – wydruki cyfrowe, jak to się teraz w szerokim zakresie praktykuje.

Tadeusz Rolke: Kraków, 1966. Twórca i najsławniejszy artysta krakowskiej Piwnicy Pod Baranami, Piotr Skrzynecki (1930-1997), z tancerką baletu.

Tadeusz Rolke: Paryż, 1965. Dziewczynki na jednym z paryskich bulwarów. W głębi widoczna sylwetka charakterystycznego samochodu Citroen 2CV.

Wystawa składa się z dwóch wyraźnie różniących się od siebie części – pierwsza to ta rozszerzona część „paryska”, wzbogacona zdjęciami wybranymi specjalnie do tej aktualnej wystawy, a druga poświęcona jest cyklowi zdjęć pt. „Tu byliśmy”, nad którym autor pracuje nieustannie od ponad 20 lat.

W pierwszej mamy nagromadzenie osób, znanych bardziej i mniej, przywołanych z historii.... a w drugiej zupełnie nieznanych, anonimowych, także przywołanych z historii, ale już nieobecnych, również w naszej świadomości. Są to fotografie resztek, zanikających już symbolicznych pozostałości małych żydowskich miasteczek, których mieszkańców doświadczył straszliwy los Zagłady. Historia i fotografia. Ten związek jest wart przemyślenia, jak zauważa Walter Benjamin: język fotografii wiąże historię, w miarę jak historia nadaje sens fotografii. Nie sposób tego nie zauważyć obcując z pracami Tadeusza Rolke, artysty, którego dorobek na tym polu jest imponujący i podlegać jeszcze będzie wielu analizom i porównaniom.

Biorąc pod uwagę całość dzieła fotograficznego Tadeusza Rolke ta skromna wystawa w postaci niewielkiego wyboru z jego wieloletniego dorobku jest tego bardzo dobrym przykładem.

Marek Grygiel, Warszawa, 9 kwietnia 2015.

Tadeusz Rolke: Góra Kalwaria, 1999, fragment domu modlitwy, obecnie pod opieką warszawskiej Gminy Wyznaniowej Żydowskiej.

Tadeusz Rolke: Kock, 2000, dom cadyka, zwany „Rabinówka” Menachema Mendela Morgensterna (1787-1859). Dnia 9 września 1939 roku, w czasie pierwszego nalotu niemieckiego na Kock, w dom uderzyła pierwsza bomba zabijając na miejscu prawnuka cadyka, Menachema Józefa Morgensterna, i jego rodzinę

Tadeusz Rolke: Mogielnica, fragment centrum miasta, 2011

Tadeusz Rolke: Nagykálló, Węgry, synagoga 2014

W FOTOTAPECIE poprzednio m.in.:

Wernisaż wystawy w Centrum im. Zamenhofa w Białymstoku. Od lewej: autor, Tadeusz Rolke, kurator wystawy, Marek Grygiel, i Mateusz Budzyński, Centrum Zamenhofa. Fot. Grzegorz Dąbrowski.

Wernisaż wystawy w Centrum im. Zamenhofa w Białymstoku. Fot. Grzegorz Dąbrowski.

Zobacz też:

Centrum im. Ludwika Zamenhofa

Spis treści