Ostrzej widzieć. Fotoreportaże „ITD” 1960 – 1990
Dom Spotkań z Historią
Warszawa, ul. Karowa 20
Kuratorzy: Krzysztof Wójcik i Katarzyna Madoń-Mitzner
27.10.2020 - 30.04.2021
Trochę ostrzej widzieć...
Cała PRL podsumowana na jednym zdjęciu – uśmiechniętego, niewidomego mężczyzny stojącego w kolejce.
Fotografia i prasa. To ścisłe powiązanie istniało od zawsze, a niektóre pisma, takie jak „Polska” czy „Świat”, wytyczały i kreowały nowe kierunki rozwoju w dziedzinie polskiego fotoreportażu, o czym wspominaliśmy przy okazji bardzo udanych i z rozmachem zrealizowanych wystawach w Muzeum Narodowym, w Zachęcie, czy w Domu Spotkań z Historią.*
Właśnie mija 30 lat od zamknięcia ważnego dla fotografii pisma, magazynu studenckiego „itd”. Jego dawni autorzy, zarówno dziennikarze jak fotografowie oraz osoby współpracujące, postanowili urządzić obchody upamiętniające istnienie „itd” poprzez założenie strony internetowej, gdzie podano szczegółowy program kolejnych wydarzeń jubileuszu.
Przedwojenne kamienice i ich mieszkańcy a obok nowe bloki Bródna i Targówka.
Dom Spotkań z Historią świętuje 60 rocznicę powstania pisma ITD bardzo ciekawym pokazem, który przypomina ten zasłużony dla polskiej fotografii tygodnik, istniejący przez trzy dekady w latach 1960–1990. W tym czasie ukazało się 1513 numerów a typograficzna formuła pisma, która zmieniała się nieznacznie kilka razy (głównie poprzez zmniejszanie formatu) pozwalała na drukowanie fotografii z pozycji równorzędnej do tekstu.
ITD skupiało autorów młodszego pokolenia i było zaadresowane głównie do studentów i tzw. młodej inteligencji. Od samego początku skupiło grono bardzo ambitnych fotografów. Toteż oni szybko się zorientowali, że mają w tym tygodniku znaczenie szersze możliwości publikowania swoich zdjęć, niż w oficjalnej prasie głównego nurtu. Ale to w latach 70. odnotowano w ITD największą ilość interwencji cenzorskich (poza Tygodnikiem Powszechnym). Na łamach ITD poruszane były trudne, niekiedy wybielane przez władze tematy społeczne, fotografowie przywozili gorące tematy z całego kraju, przenikali skutecznie w codzienne życie nie tylko miast, wielkich propagandowych budów socjalizmu ale i zwykłej prowincji.
Na wystawie w DSH pokazano wybrane prace dwudziestu fotoreporterów. Wśród autorów zdjęć znalazły się nazwiska tych, którzy wywarli ogromny wpływ na polską powojenną fotografię prasową. Są to: Krzysztof Barański, Andrzej Baturo, Sławek Biegański, Dorota Bilska, Stanisław Ciok, Adam Hayder, Andrzej Kiełbowicz, Witold Kuliński, Jan Michlewski, Maciej Musiał, Anna Musiałówna, Sławomir Olzacki, Maciej Osiecki, Krzysztof Pawela, Włodzimierz Pniewski, Andrzej Polec, Janusz Sobolewski, Jacek Wcisło, Krzysztof Wojciewski i Krzysztof Wójcik. Są na wystawie również portrety wykonane przez Krzysztofa Gierałtowskiego.
„Robili świetne zdjęcia, rozumieli kontekst wydarzenia, wagę tematu, dostrzegali absurdy życia w PRL i potrafili je pokazać. Jeździli na prowincję, gdzie już samo pismo o współpracy z gazetą, otwierało drzwi fabryk i prywatnych domów. Zwykle po przełamaniu pierwszych lodów mogli do woli podglądać i fotografować prawdę o życiu tamtej, często smutnej i szarej, ale autentycznej Polski” – mówi kurator wystawy Krzysztof Wójcik, który w ITD przepracował ostatnie 5 lat istnienia pisma i zaraz po zamknięciu pisma, na samym początku lat 90., założył Agencję Fotograficzną FORUM, która zaczęła gromadzić i upowszechniać archiwa fotografów tamtego okresu.
„Na łamach ITD ukształtował się przez lata swoisty, często bardzo osobisty, język wizualny. Fotografie fotoreporterów z kręgu ITD były czymś zdecydowanie więcej niż uzupełnieniem tekstu pisanego – były niezależnymi wypowiedziami publicystycznymi, a wieloznaczność fotografii jako medium pozwalała na niuansowanie, kontestowanie, podważanie czy wchodzenie w polemikę z językiem pisanym, niejednokrotnie używanym w służbie propagandy. Pokazywano kontrasty i paradoksy rzeczywistości, „ludzką twarz” socrealizmu, często nieprzystającą do wyidealizowanych obrazów propagandy sukcesu. Ten nurt wizualnego reportażu nazywano również fotografią „socjologiczną”, „narzekającą”, czy „zaangażowaną”. Z czułością wobec detalu, koncentrując się na ludzkich twarzach i emocjach, w średnim planie i w półdystansie, fotoreporterzy ITD tworzyli kameralne mikrohistorie, będące komentarzem do wielkiej historii” – jak napisała w katalogu wystawy Kornelia Sobczak.
Katalog wystawy:Ostrzej widzieć. Fotoreportaż w „ITD” 1960−1990. Wyd. Dom Spotkań z Historią, Warszawa, 2020. 228 stron. ISBN 978-83-66068-22-3
W kilku salach DSH umieszczono wybór kilkudziesięciu fotoreportaży. Widzimy tutaj znane zdjęcia Sławka Biegańskiego, który był pierwszym szefem działu foto w ITD, osobą bardzo charyzmatyczną, Krzysztofa Barańskiego, Krzysztofa Paweli i Andrzeja Polca z wizyty sławnego uzdrowiciela Harrisa. Jest znakomite zdjęcie uśmiechniętego niewidomego stojącego w smutnej kolejce Anny Musiałówny, zdjęcie będące niejako ironicznym skrótem PRL-owskiej rzeczywistości codziennej.
Są portrety Krzysztofa Gierałtowskiego ze słynnymi fotografiami Czesława Miłosza, Kaliny Jędrusik i Tadeusza Kantora, fotoreportaże z życia Romów przedwcześnie zmarłej Doroty Bilskiej, a także znakomite zdjęcia Jana Michlewskiego z budowy zapory na Sanie w bieszczadzkiej Solinie. Jego zdjęcie bardzo trafnie zostało wybrane na okładkę wspomnianego katalogu – albumu : czwórka dzieci przeprawiająca się na szczudłach przez rzekę w drodze do szkoły. Jak wspomniano w biogramie Michlewskiego, udało się ostatnio ocalić sporą część jego archiwum, które uważano za stracone w wyniku tragicznego pożaru, w którym on sam stracił życie. Wystawa, zawiera nie tylko same fotografie na ścianach, ale również na specjalnych stojakach oryginalne odbitki konkretnych numerów pisma w których były zamieszczane.
Dużą, atrakcyjną niespodzianką na wystawie jest wyeksponowanie fragmentu oryginalnej ciemni fotograficznej z powiększalnikiem KROKUS, z opakowaniami filmów ówcześnie używanych, kopert z papierami fotograficznymi, kuwet itd. Pomaga to wczuć się w czasy, jakie szybko minęły, a których tak wyrazisty i bogaty w treści zapis zostawili po sobie fotoreporterzy z kręgu ITD.
Marek Grygiel
(z powodu pandemii wystawa jest przedłużona aż do końca czerwca br).
O fotografii prasowej pisaliśmy na łamach FOTOTAPETY wielokrotnie:
- "Zakazane zdjęcia", wystawa z archiwum CAF
- „Chodząc po ziemi” – 50 lat fotografii prasowej Aleksandra Jałosińskiego
- Czas wolny. Fotografie.
- Cztery razy ŚWIAT - fotoreporterzy tygodnika ilustrowanego „ŚWIAT”
- „Polska” na eksport
Zobacz też:
Dzieci w drodze do szkoły przechodzą rzekę San na szczudłach.
Wesele we wsi Szurpiły koło Suwałk, gdzie rozpoczęto odwierty i planowano budowę kopalni rudy żelaza. Wielokrotnie nagradzany, jeden z najsłynniejszych fotoreportaży zamieszczonych w latach 70. w „itd”.
Doktor Marian Bobrowski, jedyny lekarz w Wiejskiej Spółdzielni Zdrowia w Mąchocicach niedaleko Kielc. Tego dnia przyjął i odwiedził 76 pacjentów.
Dorota Bilska fotografowała Romów „od zawsze”. Właśnie im poświęcony jest ostatni reportaż przedwcześnie zmarłej autorki.
Uzdrowiciel Clive Harris przyjął w Polsce do kwietnia 1981 roku 1,5 miliona chorych. W tym czasie organizował spotkania w kościołach. „Leczył” poprzez krótki dotyk rąk.
Budowa Kopalni Węgla Brunatnego „Bogdanka” zmieniła krajobraz lubelskiej wsi. Była to pierwsza kopalnia zbudowana w Lubelskim Zagłębiu Węglowym.
Festiwal muzyki rockowej w Jarocinie był rzadką okazją zarejestrowania muzyki, której nie nadawano w radiu i nie była wydawana na płytach. Posiadacze magnetofonów kasetowych gromadzili się naprzeciw sceny, obok stanowiska reżysera, gdzie jakość dźwięku była najlepsza.
Wielki Odpust Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kalwarii Pacławskiej. Przeniesienie figury Matki Bożej Zaśniętej przez rzekę Cedron (właściwie Wiar).
Wesele we wsi Szurpiły koło Suwałk, gdzie rozpoczęto odwierty i planowano budowę kopalni rudy żelaza. Wielokrotnie nagradzany, jeden z najsłynniejszych fotoreportaży zamieszczonych w latach 70. w „itd”.
Obyczaj palenia Judasza w Wielki Piątek został w reportażu opisany jako „zanikający”. Jednak w kilku wsiach południowej Polski przetrwał do dziś. Ten fotoreportaż z 1983 roku czekał sześć lat na publikację.
Wojny-Szuby Szlacheckie i Wojny-Szuby Włościańskie to dwie podlaskie, sąsiadujące ze sobą wsie. Niegdyś miejsce konfliktów między „szlachtą” a „chłopami”. PRL teoretycznie zlikwidowała te nierówności.
Copyright © 1997-2024 Marek Grygiel / Copyright for www edition © 1997-2024 Zeta-Media Inc.