Adam Adach, Bogusław Bachorczyk, Mirosław Bałka, Andrzej P. Bator, Monika Chlebek, Michał Chudzicki, Karolina Freino, Nicolas Grospierre, Zbigniew Libera i Darek Foksa, Zuzanna Janin, Rafał Jakubowicz, Elżbieta Janicka, Marcin Kędzierski, Jerzy Kosałka, Robert Kuśmirowski, Leszka Lewandowski, Robert Maciejuk, Marzanna Morozewicz, Anna Niesterowicz, Mirosław Nizio, Ryszard Otręba, Wojciech Prażmowski, Leszek Sobocki, Artur Żmijewski, zespoł projektowy Bełżec. Miejsce pamięci: Andrzej Sołyga, Zdzisław Pidek, Marcin Roszczyk, Marek Dunikowski, Piotr Czerwiński, Piotr Uherek.
autorki i kuratorki wystawy – dr Monika Rydiger, Natalia Żak
konsultacja naukowa – prof. dr hab. Jacek Purchla
Międzynarodowe Centrum Kultury
Rynek Główny 25, 31-008 Kraków
13.12.2013 - 06.04.2014
Pamięć – Rejestry i terytoria
Leszek Lewandowski, Portret trumienny, 2006, obiekt, (lustra, lampy neonowe, sklejka), 62 x 74 cm, kolekcja Galerii Arsenał w Białymstoku
Międzynarodowe Centrum Kultury to instytucja w której wystawy nie są zmieniane zbyt często i to jest pewnym atutem, szczególnie gdy nie mieszka się w Krakowie na stałe. Otwarta w połowie grudnia ub. roku wystawa pt. Pamięć. Rejestry i terytoria to bardzo przemyślana i wysmakowana propozycja. Jej kuratorki, dr Monika Rydiger i Natalia Żak, zaprosiły do wystawy uznanych polskich artystów, dla których zarówno pamięć własna, jej intymny wymiar i przekaz, jak i pamięć zbiorowa, jej mechanizmy, formy, terytoria tworzą osnowę ich sztuki.
Niektóre z tych prac przewinęły się już w naszej pamięci, znamy je z wcześniejszych pokazów, niektóre powstały całkiem niedawno, inne jakby specjalnie z myślą o tej właśnie wystawie - gdzie słowo terytoria ma równoważne znaczenie.
Dotyczy to np. fotografii Wojciecha Prażmowskiego, które znakomicie zawierają oba te współczynniki. Określają terytoria na jakich powstały - Drohobycz, Lwów, Wrocław, Gdańsk, Wilno... i nieomal fizycznie dotykają pamięci osób ważnych dla naszej kultury i cywilizacji. Nie bez powodu pojawiają się tu nazwiska Brunona Schulza, Guentera Grassa, Zbigniewa Herberta...ale i również matki autora, która zapewne musiała wielokrotnie przechodzić fragmentem klatki schodowej, utrwalonej na fotografii wykonanej współcześnie w Wilnie. Drewniane schody z lwowskiego domu przy Łyczakowskiej w którym dzieciństwo spędził Herbert...czy wreszcie czarno białe płyty posadzki domu w klatce schodowej domu poetki Klary Sachs we Wrocławiu, wtedy Breslau…
Również praca Mirosława Bałki pt. „Teren wspólnoty” całe pomieszczenie wyłożone wycieraczkami zebranymi podczas specjalnej akcji w Krakowie jest realizacją szczególną dla tej wystawy i być może dla całej twórczości tego wybitnego artysty.
Pośród wielu bardziej i mniej znanych uczestników tej prezentacji trzeba wymienić Artura Żmijewskiego i jego przejmujący film nakręcony w Izraelu na którym wywodzący się z Polski Żydzi przypominają sobie polski hymn i próbują go zaśpiewać – rejestracja nasuwająca wielowątkowa interpretację, bardzo poruszająca emocjonalnie.
Na wystawie pojawiają się prace odnoszące się do wojny i zagłady – przypomnienie owianego legendą cyklu Władysłąwa Strzemińskiego „Moim przyjaciołom Żydom” czy interesujący projekt artysty młodszego pokolenia Rafała Jakubowicza, który dotyczy problemu pomijania niemieckiej przeszłości tak zwanych ziem odzyskanych.
Kwestie pamięci o mieszkańcach, których już nie ma to bardzo przejmujący i prosty zarazem projekt Karoliny Freino która opowiada o sposobach użycia niemieckich i żydowskich nagrobków jako materiałów do budowy obiektów tzw. małej architektury Szczecina.
Wystawa porusza również problematykę tego co zostało z PRLu – przypominając słynną monumentalną instalację (tzw. „Żelazne Organy”) Władysława Hasiora zrealizowaną w Pieninach i poświęconą pamięci tych którzy utrwalali władzę ludową na Podhalu. Na fali pozbywania się pomników o takim zabarwieniu ideologicznym powstał spór o tę rzeźbę i dzięki obronie środowiska artystycznego i miejscowej społeczności pomnik ten został ocalony.
Inna pracą, będącą realizacją artystki młodszego pokolenia, a wracającą do swego dzieciństwa epoki PRL jest film Anny Niesterowicz oparty na autentycznym wydarzeniu jakim była wizyta Edwarda Gierka w przedszkolu do którego uczęszczała i zestawiony z nim film o beznadziei i samotnej niejako z wyboru, marginalnej egzystencji jednego z członków jej rodziny.
Po prawej: Anna Niesterowicz, Gierek, 2000, film 1,53. Własność Fundacji Galerii Foksal w Warszawie.
Katalog ISBN 978-83-63463-13-7
Na wystawie jest wiele znakomitych prac, filmów, fotografii, obrazów, dokumentacji tak znanych artystów jak Tadeusz Kantor, Alina Szapocznikow, Adam Haupt, Zuzanna Janin (specjalnie na te wystawę zrealizowane pt. „Uwolnić. Cвободy. Free” ), Robert Kuśmirowski, Zbigniew Libera – dla których zagadnienia pamięci stanowią jeden z głównych i zasadniczych elementów twórczości.
Wystawie towarzyszy bardzo starannie przygotowany katalog z wieloma reprodukcjami prac, z dużą ilością szczegółowych informacji, biogramami artystów, i świetnymi tekstami krytycznymi Katarzyny Kaniowskiej, Izabeli Kowalczyk, Krzysztofa Pomiana, Jacka Purchli, Moniki Rydygier, Roberta Traby i Natalii Żak.
Kondycja naszej pamięci poddawana jest codziennie trudnym próbom. Przeszłość i pamięć to bowiem nie tylko złożona materia. Pamięć, w odróżnieniu od historii, nie musi być jednoznaczna! – Pisze Jacek Purchla.
O tym jak jest różna, jakim podlega artystycznym interpretacjom, przetworzeniom, do jakich prowokuje wielowymiarowych i bogatych refleksji odwołuje się ta bardzo interesująca wystawa .
Marek Grygiel
Zobacz też:
Copyright © 1997-2024 Marek Grygiel / Copyright for www edition © 1997-2024 Zeta-Media Inc.