Zygmunt Rytka - Szkoła Patrzenia
kurator: Karol Hordziej
Muzeum Współczesne Wrocław (MWW)
Wrocław, plac Strzegomski 2a
7.07. - 3.10.2022

Zygmunt Rytka: inspiracja dla młodych twórców

Wystawa *Zygmunt Rytka. Szkoła Patrzenia* w Muzeum Współczesnym we Wrocławiu.

Twórczość Zygmunta Rytki stanowi ciągle otwarte pole do interpretacji jego poszukiwań. Jak wiadomo, z jego bogatego dorobku można wybrać określone cykle i serie nadając im pewnego rodzaju spójność. Tym tropem podążył Karol Hordziej, kurator obecnie prezentowanej wystawy w Muzeum Współczesnym we Wrocławiu. Już sam trafnie dobrany tytuł „SZKOŁA PATRZENIA” akcentuje tematykę, jaka dominuje na wystawie. Nasza uwaga skierowana jest bowiem na zagadnienia związane z oddziaływaniem mass mediów, z ich wielokrotnie manipulacyjnymi technikami mającymi wpływ na naszą świadomość.

Właśnie te wątki podejmował w swoich pracach Zygmunt Rytka, który w latach 70. ub wieku wykonał ponad 5000 zdjęć bezpośrednio fotografując ekran telewizora lub bezpośrednio filmując nadawane audycje. Tak powstały cykle Fotowizja i Retransmisja gdzie autor poprzez własne zabiegi dekonstrukcyjne, ingerencje i komentarze ujawnia techniki ówczesnej PRL-owskiej propagandy. Jest na wystawie bardzo nietypowa praca – zestaw sfotografowanych fragmentów ingerencji cenzury, które odnotowywano w wydaniach prasy np. w Tygodniku Powszechnym w latach 80. po wprowadzeniu stanu wojennego. W tym obszarze mieści się także inscenizowana z własnym udziałem seria Bluff obnażająca sztuczność wytworów popkultury.

Zygmunt Rytka, prace z cyklu „Bluff”, 1978
Fot. Mateusz Palka

Zygmunt Rytka, prace z cyklu „Bluff”, 1978

Wystawa zawiera również prace o bardziej autorefleksyjnym charakterze, w których autor odwołuje się do zagadnień natury filozoficznej. Fotografie wykonane w krajobrazie górskiej rzeki Białki, jasne kamienie, które zyskują różne oznaczenia numeryczno-symboliczne będące dla autora wyrazem dążenia do ścisłego związku z naturą.

Wystawa jest zaaranżowana w sposób przejrzysty, jeden cykl przenika się z innym. Ekspozycję bardzo ożywiają projekcje filmowe, bo jak wiadomo, autor używał zarówno kamery filmowej (16 i 8 mm) jak i video i traktował te narzędzia zapisu i kreacji na równi z fotografią.

Zygmunt Rytka, *Ciągłość nieskończoności*, 1983 – 1984
współczesne wydruki z kopii cyfrowych

Zygmunt Rytka, *Ciągi projekcyjne*, 1980; oryginalne media: negatyw 35 mm
Praca Zygmunta Rytki obecnie znana tylko z zachowanej na negatywach dokumentacji oryginalnego tableau, na które składają się zdjęcia osób z aparatami i kamerami sfotografowanych przez autora przed pałacem królewskim i na starym mieście w Sztokholmie. W centrum kompozycji znajduje się zdjęcie gwardii królewskiej będącej jedną z atrakcji turystycznych. W tym wypadku zainteresowanie Rytki wpływem rozwoju różnych mediów na kulturę i społeczeństwo nabrało po latach nowego znaczenia, jako dokumentacja minionej ery fotografii analogowej. (z objaśnienia na wystawie)

Twórczość Zygmunta Rytki, cechuje wielowątkowość. W jednym z cykli analizuje problemy „artystyczności” fotografii zestawiając banalne fotografie doszukując się w nich elementów sztuki. Gdzie indziej bada „obiektywizm” fotografii, jej strukturę, szuka odpowiedzi na podstawowe pytania o sens sztuki, o jej znaczenie w wymiarze materialnym i rzeczywistym.

Wystawa „Szkoła Patrzenia” będzie zapewne inspiracją dla młodych twórców, którzy obecnie mają znacznie więcej możliwości korzystania z nowych technologii. Zygmunt Rytka dowodzi, że środki którymi dysponował, pozwoliły mu stworzyć dzieło autentyczne, zaangażowane we otaczającą rzeczywistość, niezwykle bogate w formie i treści. Fotografia sekwencyjna, analityczna, inscenizowana, relacjonująca, instalacje i performance, które również były jego udziałem, wszystko to złożyło się na tę wszechstronną działalność, której obszerny i istotny fragment możemy podziwiać we Wrocławiu.

Marek Grygiel

Na pierwszym planie prace z cyklu *Fotowizja 1978 - 1989*,
w głębi projekcja *FIAT 126 p* - film 16 mm
Fot. M. Grygiel

*Retransmisja*, 1979 – 1983; oryginalne media: film 16 mm
Marek Tumanowicz (ur 1947) – polski dziennikarz telewizyjny w latach 70. i 80 XX wieku. Występował w *Wieczorze z Dziennikiem* w serwisie *Wiadomości z Kraju* (na ekranie po lewej stronie prowadzącego) oraz *Dzienniku Telewizyjnym*. Podczas stanu wojennego w latach 1981-82 występował w mundurze wojskowym, co było jego pomysłem (Wikipedia)

Kadr z zapisu *Retransmisja*, 1979 – 1983

Instalacja neuronowo-optyczno-elektroniczna (NOE), 1994
Odbitka żelatynowo-srebrowa, papier, tekst, stykówka
Fot. M. Grygiel

Projekcja z tradycyjnego rzutnika typu Kodak Carousel

W głębi FIAT 126 p – projekcja, film 16 mm; po prawej: *Bluff*, 1979, wydruk współczesny z kopii cyfrowych negatywów 35 mm

W negatywach zebranych przez autora pod nazwą 1980/1981 znajduje się ponad 100 fotografii przedstawiających wycinki prasowe zaznaczające element cenzury w formacie, który obowiązywał od 1981 roku po zmianie nazwy głównego organu Cenzury na Główny Urząd Kontroli Publikacji i Widowisk (GUKPiW) i wprowadzeniu nowej ustawy zgodnie z którą zmiany w tekstach musiały być zaznaczane wraz z podaniem odpowiedniego artykułu ustawy, co powodowało absurdalny efekt końcowy w tekstach obfitujących w ingerencje cenzury. Rytka prawdopodobnie nie wykonał nigdy autorskich odbitek z tych negatywów. (Z informacji na wystawie)

Zobacz też:

W FOTOTAPECIE poprzednio m.in.:

"Subiektywne" oprowadzanie po wystawie *Zygmunt Rytka. Szkoła Patrzenia*, 1.9.22: Marek Grygiel, dr Sylwia Świsłocka-Karwot, dyrektor MWW. Fot. Mateusz Palka

Spis treści